Gıda güvenliği, son yıllarda tüketicilerin en çok endişe duyduğu konulardan biri. Halk sağlığını hiçe sayan firmalar, akıl almaz hilelerle gıdalarımızı kirletiyor. Bugüne kadar süte çamaşır suyu, zeytin yağına makine yağı, tereyağına patates püresi, salçaya gıda boyası, sucuğa at eti, eşek eti, sakatat karıştırdılar. Bu gıda hileleri ‘Biz ne yiyoruz’ diye sorgulatmaya devam ediyor. Geçtiğimiz hafta Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yayınlanan ‘taklit ve tağşiş ürünler listesi yine aynı tartışmanın fitilini ateşledi. Bakanlığın açıkladığı son listede sumak ve pul biberler gibi baharatların içine tekstil boyası koyan firmalar ifşa edildi.
Gıdada hileye en müsait ilk kategorilerden biri baharatları yemeklerimize lezzet versin diye katıyoruz ama bu yayınlanan listeler tadımızı tuzumuzu kaçırıyor. Peki baharat alırken nelere dikkat etmeliyiz? Baharatların hileli olduğu nasıl anlaşılır? En çok hangi baharatlar tağşiş ediliyor? Sağlığımızı nasıl tehdit ediyor? Gıda Güvenliği Uzmanı Prof. Dr. Nevzat Artık, hile karışan baharatları ve hileleri anlamamın yollarını anlattı.
Baharatlar ve otlar, bitkilerin çeşitli kısımlarından elde edilir. Bitkilerin ve baharatların, karmaşık küresel tedarik zincirleri, yüksek talep, sınırlı tedarik ve yüksek fiyat dahil olmak üzere bir dizi nedenden dolayı sahtekarlığa açık olduğu belirtilir.
Sofralarımızda en çok kullandığımız baharatlar gıda sahtekarlarının radarında olduğu için en çok bu baharatlarda tağşişe rastlanıyor. Daha renkli gözüksün diye kırmızı pul ve toz biberlere kiremit tozu, toz karabiberin ağır çekmesi için demir tozu, köriye nişasta, isota talaş tozu ve daha neler neler…
İşte en çok hile karışan o baharatlar ve hileleri anlamanın yolları…
KARABİBER
Prof. Dr. Nevzat Artık, karabiberde en çok görülen hilelerden bazıları şöyle sıraladı:
• Doğal karabiberin nişasta içeriği arttırılması için katkı maddeleri kullanılır.• Karabiberin rengini artırmak için kanserojen boyalar kullanılır.
• Yer fıstığı yerine bezelye veya süt fıstığı kullanılır ve bu karabiberin doğal yapısını bozar.• Karabiberin ağır olmasını sağlamak için tuz eklenir.
• Bu hileler tüketiciye karşı yalan söyleme ve sağlık riski oluşturabilir. Karabiberi doğal ve güvenli kaynaklardan temin etmek çok önemlidir.
Karabiberin hileli olduğu nasıl anlaşılır?
“Karabiberin hileli olup olmadığını kokusundan anlayabilirsiniz, ancak bu her zaman güvenilir bir yöntem olmayabilir.” diyen Nevzat Artık, bu hileleri anlamak için bazı ipuçlarını sıraladı:
• Gerçek karabiber keskin ve karakteristik bir aromaya sahiptir. Eğer karabiber çok zayıf veya yapay bir kokuya sahipse, hileli olabilir.
• Kaliteli karabiber, homojen bir renge ve düzgün bir dokuya sahiptir. Renk farklılıkları veya yabancı partiküller hile işareti olabilir.
• Az miktarda karabiberi tadın. Gerçek karabiber, acı ve aromatik bir tada sahiptir. Eğer tat çok hafif veya alışılmadık bir şekilde yoğun ise, dolgu maddeleri eklenmiş olabilir.
• Bir bardak suya biraz karabiber ekleyin. Karabiberin çoğu suyun yüzeyinde kalmalıdır. Eğer karabiber hızla batıyorsa, içine başka maddeler karıştırılmış olabilir.
Tane karabiber alıp çektirmek riski azaltır mı?
Prof Dr. Nevzat Artık, tane karabiber alıp evde çekmenin hileli ürün riskini azaltmanın etkili bir yolu olduğunu söyledi ve bunun nedenlerini şu sözlerle anlattı:
• Kendi çektiğiniz karabiber, önceden öğütülmüş karabiberlere göre daha taze olur ve aroma kaybı yaşamaz.
• Tane halinde aldığınız karabiberin içine başka maddeler karıştırılması daha zordur. Öğütülmüş karabiberde dolgu maddeleri veya hileli içerik eklenme riski daha yüksektir.
• Tane karabiberin görünümü, kalitesi hakkında daha iyi bir fikir verir. İyi kalitede tane karabiber, homojen renkte ve şekildedir.
• Karabiberi kendiniz çekerek, öğütme derecesini istediğiniz gibi ayarlayabilirsiniz. Yemeklerinize daha fazla lezzet katar.
• Tane karabiber almak ve evde çekmek, karabiberin doğallığını ve lezzetini korumanın en iyi yollarından biridir. Ayrıca, yemeklerinizde daha yoğun ve taze bir karabiber aroması elde edersiniz.
Tarım ve Orman Bakanlığı, 2-6 Aralık günlerinde yayınlanan taklit ve tağşiş listesinde bitkisel yağ, sumak, pul biberlerin içine tekstil boyası koyan firmaları listeledi. Vatandaşları bilgilendirmek ve halk sağlığını korumak için yayınladığı listede, gıdaların içinde olmaması gereken “gıda boyaları”nı özellikle belirtirken, gıdada kullanılan tekstil boyasını ise listenin başına örnek olarak ekledi. Bakanlık liste içinde bu boyayı “gıdada kullanımına izin verilmeyen boya” olarak tanımladı.
SUMAK
Prof. Dr. Nevzat Artık, sumakta en çok görülen hileleri dört grup halinde sıraladı:
Gıda Boyaları: Sumak rengini artırmak için boyalar kullanılır.
Yer Fıstığı: Doğal sumak yerine daha ucuz ve kalitesi düşük yer fıstığı kullanılır.
Dolgu Maddeleri: Sumak miktarını artırmak için dolgu maddeleri eklenir.
Yapay Aromatik Maddeler: Doğal sumak kokusunu artırmak için yapay aromatik maddeler kullanılır.Bu hilelerin tüketicilerde sağlık riski oluşturabileceğine dikkat çeken Artık, güvenli markalardan sumak temin etmenin her zaman en iyisi olduğunu ifade etti.
Diyetisyen Fatma Betül Çelebi, gıda boyalarının gıdalarda yasal ve yasal olmayan şekilleri ile kullanılabildiğini, aynı rengi veren gıda boyalarının içinde bile farklı farklı zararların mevcut olduğuna dikkat çekti ve sözlerine şöyle devam etti.
“Gıda boyaları; alerjilere ve uzun vadeli kullanımda ise kanserojen etki yapabilir. Çok az doğal kaynaklı gıda boyası vardır, bunlar genellikle belirgin renkte ürün elde etmek için kullanılır; betakaroten (turuncu), pancar kökü kırmızısı (pembe-mor) gibi bu ürünler etiket okuma ile anlaşılır. Firma zaten doğal veya kaliteli bir gıda boyası kullanıyorsa etikette belirtir”
KIRMIZI PUL VE TOZ BİBER
Kırmızıbiber ve pul biber alırken nelere dikkat edilmesi gerekir? Prof Dr. Nevzat Artık, kırmızı bibere uygulanan hileleri anlamanın yollarını anlattı:
• Doğal kırmızıbiber ve pul biber, canlı ve doğal bir kırmızı renge sahiptir. Renk solgun veya çok parlaksa, bu boya maddeleri ve bitkisel yağ içerdiğinin bir işareti olabilir.
• Taze ve kaliteli biberlerin kendine özgü bir aroması vardır. Eğer koku zayıf veya kimyasal bir koku alıyorsanız, hileli olabilir.
• Kırmızıbiber ve pul biberin dokusu homojen olmalıdır. İçinde yabancı maddeler veya topaklanmalar olmamalıdır.
• Az miktarda tadarak test edebilirsiniz. Kaliteli biberler acılığı ve aromasıyla bilinir. Eğer tat çok hafif veya alışılmadık derecede yoğun ise, başka maddeler eklenmiş olabilir.
• Güvendiğiniz markalardan alışveriş yapın ve etiket bilgilerini dikkatlice okuyun. Özellikle katkı maddeleri ve koruyucular hakkında bilgi edinin.
• Baharatları güvenilir ve bilinen satış noktalarından temin etmek önemlidir.Yine de hileli ürünleri kesin olarak tespit etmenin en güvenilir yolu laboratuvar analizleridir. Açıkta satılan pul biber satın alırken güvenilir ve bilinen kaynaklardan alışveriş yapmanız en iyisidir.
