Pandemi ve Rusya-Ukrayna savaşı yüzünden tedarik zincirinde aksamalar, girdi maliyetlerinde anormal artışlar, panik alımları gibi faktörlerin etkisiyle patlak veren hızlı tırmanış ile Aralık 2019-Mart 2022 dönemine damgasını vuran gıda fiyatlarında, o tarihten bu yana dünya ile Türkiye arasında dramatik bir ayrışma yaşanıyor.
Anılan dönemdeki fiyat artışlarında Türkiye zaten dünya ortalamasını ikiye katlamıştı. Fiyatların tepe noktaya ulaştığı Mart 2022’den bu yana ise dünyada gıda yüzde 20’ye yakın ucuzlarken, Türkiye’de ise yükselişini sürdüren fiyatlar pandemi ve savaş kaynaklı tırmanış dönemindekinin üstüne, kümülatif olarak 3,3 kat daha artış kaydetmiş bulunuyor.
Yeni kırılma noktası
İki yılı aşkın süredir uygulanmakta olan sıkı para esaslı ekonomik programın özellikle Mayıs 2024’ten sonraki on beş ayında hızlı bir düşüş kaydeden enflasyonun eylülde yeniden yükselişe geçmesinde en büyük rolü gıda fiyatları oynadı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Tüketici Fiyat Endeksinde (TÜFE) yüzde 24,97 ile en büyük ağırlığa sahip olan gıda ve alkolsüz içecekler harcama grubunda fiyatlar, önceki aya göre yüzde 4,62 artarak aylık enflasyona 1,11 yüzde puanla en büyük katkıyı yaptı. Özellikle yumurtada yüzde 19,84, taze balıkta yüzde 19,16, patates hariç taze sebzelerdeki yüzde 11,95 ve tavuk etindeki yüzde 11,82’lik artışlar gıda enflasyonunu, o da manşet enflasyonu yükseltti.
TÜİK gıda ve alkolsüz içecekler endeksinde bu yıl ilk dokuz aydaki artış yüzde 22,5’e, son bir yıldaki artış da yüzde 36,06’ya ulaştı. Yıllık enflasyona da en büyük katkı gıdadan geldi.
Eylülde dünya fiyatları geriledi
Türkiye’de gıda fiyatlarının belirgin bir ivmeyle yeniden yükselişe geçtiği eylül ayında, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) Gıda Fiyat Endeksine göre dünya fiyatları ise önceki aya göre yüzde 0,7 düştü. Dünya gıda fiyatları bu yılın ilk dokuz ayında kümülatif bazda sadece yüzde 1,1, eylül itibarıyla son bir yılda da yüzde 3,4 oranında bir artış kaydetti.
