Cevizde Tehlikeli Dönemeç: Korumacı Vergilerin Kaldırılması Ne Getiriyor?
22 Eylül 2025 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan kararla, 2018 yılında Bakanlar Kurulu tarafından ABD menşeli ürünlere konan ek gümrük vergilerinin kaldırılması, tarım sektörünün birçok alanında olduğu gibi ceviz üretimini de doğrudan etkileyecek. Bugün size hem bu kararın olası sonuçlarını hem de Ceviz Üreticileri Derneği Başkanı Ömer Ergüder ve Genel Sekreter Gökhan Tatarer ile yaptığım değerlendirmeler ışığında Türkiye’de cevizin geldiği noktayı anlatmak istiyorum.
İçindekiler
TÜRKİYE’DE CEVİZ ÜRETİMİNİN SEYRİ
Ceviz, ülkemizin 80 ilinde üretimi yapılan stratejik bir tarım ürünüdür. 1990’lı yıllarda ortalama 115 bin ton, 2000’li yılların başında 126 bin ton olan üretim, son beş yılda yaklaşık 350 bin ton seviyesine ulaştı. 2024 yılında ise 426 bin tonluk üretimle Cumhuriyet tarihinin rekoru kırıldı.
Ancak bu yıl tablo parlak değil. Nisan ayında yaşanan büyük zirai don felaketi, Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre %28 rekolte kaybına yol açtı. Üretim bu nedenle 308 bin ton seviyesinde kalacak. Ceviz Üreticileri Derneği Başkanı Ömer Ergüder, kendi saha gözlemlerine dayanarak kaybın %30’a yaklaştığını belirtiyor.
Bu düşüşün büyüklüğünü anlamak için şöyle düşünün: Dünya genelinde 55 ülke ceviz üretimi yapıyor ve Türkiye’nin sadece bu yıl yaşadığı 91 bin tonluk kayıp, bu 55 ülkenin 47’sinin toplam üretiminden fazla. Yani tek bir don olayı, neredeyse bir kıtanın üretimine denk bir kayba yol açtı.
ÜRETİM ARTIYOR AMA YETMİYOR
Türkiye’de ceviz Bayburt ili hariç her bölgede yetiştiriliyor. Üretim son 20 yılda 3 kat artmasına rağmen hâlâ iç talebi karşılamıyor.
2000’li yıllarda %94 olan yeterlilik oranı, 2022–2023 döneminde %80’e geriledi. Yani üretim artsa da ithalat azalmak yerine artıyor. Tüketim tarafında ise farklı bir tablo var:
TÜİK verilerine göre kişi başına ceviz tüketimi 2000’lerde 1,6 kilo iken, 2023 yılında 5 kiloya çıktı. Vatandaşın sofrasındaki ceviz miktarı artarken, yerli üretim bu talebi karşılayamıyor.
Kendimize şu soruyu sormamız gerek: Her birimiz yılda gerçekten 5 kilo ceviz tüketebiliyor muyuz? İnanıyor musunuz?
ÜRETİMDE DAĞINIKLIK VE VERİM SORUNU
Geçtiğimiz yılki üretimin:
- %5,2’si Denizli,
- %5,2’si Bursa,
- %4,9’u Kahramanmaraş,
- %4,2’si Mersin,
- %4,0’ü Manisa illerinden geldi.
Bu beş il toplam üretimin sadece %23,5’ini oluşturuyor. Yani kayısıda Malatya, üzümde Manisa, incirde Aydın örneklerinde olduğu gibi belirgin bir merkez yok. Ceviz denince aklımıza şu il gelir diyemiyoruz.
Dernek Başkanı Ömer Ergüder, ceviz üretiminin “fidan dikelim nasıl olsa meyve verir” mantığıyla yapılamayacağını vurguluyor. İklim değişikliğinin etkileri ve su yetersizliği nedeniyle cevizde yüksek verim almanın giderek zorlaştığını söylüyor.
