Uzun yıllar acının her tonunu yaşayan Tunceli, günümüzde en çok ilgi çeken illerinden biri… Haşmetli dağları, muhteşem vadileri, çağıl çağıl akan suları görenleri hayran bırakıyor. Sokaklarında özgür kadınları görmek ise hem insanı mutlu ediyor hem de diğer illerimizi düşünerek “Ah keşke!” dedirtiyor.
Şimdi başlığı “Dersim” diye atınca “Haaayııırrrr! Oranın adı Tunceli!” diye karşı çıkanları duyar gibiyim. Bilmeyenler için özet geçeceğim; bu coğrafyanın ismi geçmişte uzun yıllar “Dersim”miş. Dersim, Farsça “gümüş kapı” anlamına geliyor. Yöre, 1847 yılında, Hozat merkez olmak üzere “Dersim Livası” adıyla sancak yapılmış ve Erzurum’a bağlanmış. 1879’da da “Dersim” adıyla ayrı bir il olmuş ve 1892 yılında tekrar sancak yapılarak, Mamurat-ül Aziz (Elazığ) iline bağlı hâle getirilmiş. Cumhuriyet’in ilanından sonra, 25 Aralık 1935 tarihinde ise çeşitli ilçelerin ilave edilmesiyle vilayet olarak teşkil edilmiş. Bu tarihte, daha önce Dersim olan bölgenin ismi, Tunceli olarak değiştirilmiş. Günümüzde Dersim ya da Tunceli demeyi tercih etmek politik bir görüşün ifadesi ve yılların bir hesaplaşması gibi olsa da sonuçta orada yaşayanlar ne demek istiyorsa onu seçebilir ve “Dersim mi, Tunceli mi?” diye yapılacak bir referandumun sonucu halkın iradesini ortaya koyabilir. Çok zor olmasa gerek!
EN KÜÇÜKTEN BİR ÖNCE
Adı ne olursa olsun bu ilde yaşayanlar, uzun yıllardır aşiretler, isyanlar, katliamlar, kayıplar, sürgünler, çatışmalar, göçler, ölümler, yaralanmalar derken acının her tonunu yaşamış. Şu anki nüfusu 84 bin 366… “Türkiye’nin en az nüfusa sahip ili” unvanını, 125 kişiyle Bayburt’a kaptırmış. 1975 yılında nüfusunun 164 bin 591 olması ve sadece beş yılda yarıya düşmesi, insanı şaşırtıyor gerçekten. Yurt dışının yanı sıra insanlar, en çok İstanbul, Elazığ, Ankara, İzmir ve Diyarbakır illerine göç etmiş. Enteresandır Tunceli’ye en çok göç de yine bu illerden olmuş. Bu konuya girince insan Tunceli’ye yabancı göçünü de merak ediyor. Mülteciler Derneği’nin “Türkiye’deki Suriyeli Sayısı” raporuna göre; 19 Ekim 2023 tarihi itibarıyla kayıt altına alınmış geçici koruma statüsündeki Suriyeli sayısı Türkiye’de 3 milyon 189 bin 434 kişi… Bunların sadece kırk dokuzu Tunceli’de (en az Suriyeli otuz dokuz kişiyle Bayburt’ta)… İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı’nın “Ülkemizde Bulunan Yabancıların İkamet İzinleri” raporuna göre ise yine aynı tarih itibarıyla Tunceli, elli bir kişiyle son sırada… Muş’ta seksen, Bayburt’ta 186 kişi ikamet ediyor. Bayburt’u geçmiş, enteresan!
SON YILLARIN GÖZDE İLİ
Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Fırat bölümünde yer alan Tunceli’nin komşuları Bingöl, Elazığ, Erzincan ve Malatya… Şehre kara yoluyla gelmiyorsanız hava yolu seçenekleriniz Elazığ (120 km) ve Erzincan (135 km)… İl topraklarının yüzde yetmişini dağlar, yüzde yirmi beşini platolar, yüzde beşini ovalar ve düzlükler oluşturuyor diyeyim, coğrafyanın haşmetli güzelliğini varın siz düşünün (Bu konuya tekrar geleceğiz).
