Dr. Mark Hyman: Merhaba. Bu hafta konumuz ultra işlenmiş gıdalar.
Ultra işlenmiş gıdalar dünyadaki bir numaralı ölüm sebebi. Tam 195 ülkeyi kapsayan bir araştırmadan elde edilen veriler bunu söylüyor. Bu yüzden fonksiyonel tıp hekimleri olarak bu problemin kök nedenlerine, yani temel sebeplerine yakından bakmanın önemli olduğunu düşünüyoruz.
Önce sorunun adını koyalım. Ultra işlenmiş gıda nedir? Bunları nasıl tanımlıyoruz?
Ultra işlenmiş gıda, en basit ifadeyle, yapısı bozulmuş gıdalardır. Mısır, buğday, soya gibi temel besin kaynaklarını düşünün. Bunlar alınıp bir laboratuvarda kimyasal olarak ayrıştırılıyor. Yapılarıyla oynanıyor. Dolayısıyla hammaddenin başlangıçtaki hali değişiyor. Neticede vücuda yolladığı sinyaller de farklılaşıyor. Bunlara “Frankenstein moleküller” adını veriyorum çünkü herhangi bir renk, boyut ve şekil alabiliyorlar.
Enerji açısından çok yoğunlar. Kalori miktarları son derece yüksek. Ama besin değerleri çok çok düşük. Şeker oranları yüksek. İçlerinde vitamin katkısı var ama bunlar da sağlıksız. Yüksek fruktozlu mısır şurubu, dekstroz, maltodekstrin, kamış şekeri, fruktoz gibi bir sürü farklı türde şeker içeriyorlar. İşlenmiş tahıl içerikleri de yüksek. Bunlar da çoğunlukla kimyasal olarak değiştirilmiş ve orijinal formundan uzaklaşmış, toz haline getirilmiş tahıllar oluyor.
En bilindik işlenmiş gıdalar hangileri?
Ultra işlenmiş gıdalarda sıkça rastladığımız başka maddeler de var. Mısır, buğday, soyanın yanı sıra rafine ve trans yağ kullanımı yaygın. İçlerinde çoğu zaman aşırı miktarda tuz bulunuyor. Lif ve protein içerikleri düşük. Yeterince vitamin ve mineral de barındırmıyorlar. Üstelik kan şekerinizi yükseltme ihtimalleri oldukça yüksek. Dahası, tokluk hissi vermedikleri için ne kadar yerseniz yiyin zor doyuyorsunuz. Bu yüzden ultra işlenmiş gıda yiyenler günde ortalama 500 kalori daha fazla tüketiyor.
Peki en bilindik işlenmiş gıdalar hangileri? Patates cipsi, kraker, pretzel, şeker, mikrodalgada pişen yemekler, hazır patlamış mısır. Ayrıca muffin, donut, sandviç ekmeği, kurabiye, meyveli yoğurt, puding, jöle, mısır gevreği de aynı sınıfta. Bunların yanı sıra şeker katkıları, doğal olduğu söylenen aromalar, gıda boyaları, renklendiriciler, koruyucular, zamk ve emülgatörler aynı kategoride sayılabilir. Bunları tüketmemek gerek.
