Son derecede zararlı bir mantar türünün dünya genelinde yayılması, besin içeriği zengin ve hoş tada sahip yaban mersinini tamamen yok edebilir…
Yaban mersini 9,25 milyar dolarlık (23 Ocak 2025 itibariyle, 330 milyar Türk lirası) bir pazar payına ve 4 yıllık %6,2’lik bir yıllık bileşik büyüme oranına sahip, önemli bir ürün. Uzmanlar, bir küf hastalığının bu pazarın sonunu getirebileceği konusunda uyarıyor.
Yaban mersini bitkilerinde külleme oluşumuna neden olan bir mantar olan Erysiphe vaccinii, Kuzey Amerika kökenlidir. Şu anda Çin, Fas ve Meksika da dahil olmak üzere yaban mersini yetiştirilen başlıca bölgelere hızla yayılarak meyvenin geleceğini tehlikeye atıyor.
Kuzey Carolina Eyalet Üniversitesi’nden Erysiphe vaccinii’yi takip eden araştırmacılar, hastalığın 12 yıl içinde Amerika’dan birkaç kıtaya yayıldığını ve yayılma hızının arttığını söyledi.
Ürünle birlikte, hastalık da yayılıyor
Kuzey Carolina Eyalet Üniversitesi’nde Bitki Patolojisi alanında Yar. Doç. olan Michael Bradshaw, “Bu küresel yayılmayı şu anda gerçek zamanlı olarak izliyoruz. Yabani meyveler ya da okaliptüs gibi bitkileri etkileyen yakın akraba başka külleme türleri de var, ancak bunlar genetik olarak yaban mersini üzerinde tüm dünyaya yayılanlardan farklı” dedi.
Mantar, yaban mersini bitkilerini beyaz, toz halinde bir küf maddesiyle kaplayarak zarar verir. Bu da bitkiden besinleri alır ve fotosentezi engeller. Mantarın diğer çeşitleri buğday, şerbetçiotu, üzüm ve çilek gibi diğer bitkileri de etkiler.
Çalışma, hastalığın 2 farklı giriş yoluyla küresel olarak yayılmadan önce ABD’nin doğusunda ortaya çıktığını gösterdi. Erysiphe vaccinii’nin bir türü Çin, Meksika ve Kaliforniya’ya yayılırken, diğer bir türü Fas, Peru ve Portekiz’e yayıldı.
Fidanlık bitkilerinin yabancı kıyılara gitmesi nedeniyle yayılmadan insanların sorumlu olduğunu düşünen Bradshaw, “Bu kontrol edilmesi zor bir organizma. Dünyanın dört bir yanına bitki materyali gönderiyorsanız, muhtemelen bu mantarı da beraberinde yayıyorsunuzdur. Tünellerde veya kapalı alanlarda yaban mersini yetiştiren bazı bölgelerde, Kuzey Carolina’da olduğu gibi açık havada herhangi bir örtü olmadan yaban mersini yetiştiren bölgelere göre daha kötü hastalık sonuçları görülüyor” dedi.
Ekip ayrıca hastalığın yayılmasının tarımsal koşullardan etkilenebileceğini de belirtti.
Erysiphe vaccinii nedir?
Erysiphe vaccinii, yaban mersini bitkilerini etkileyen ve yeni ortaya çıkan bir külleme türüdür. Bir zamanlar Kuzey Amerika ile sınırlı olan Erysiphe vaccinii şu anda Çin, Fas ve Meksika da dahil olmak üzere yaban mersini yetiştirilen başlıca bölgelere hızla yayılıyor.
Erysiphe vaccinii’nin yayılması, yaban mersini ve gıda ve içecek endüstrilerinde önemli hasara ve maliyete neden olma potansiyeline sahip. Araştırmacılar, bir maliyet tahmini sağlamak için büyük bir gıda ve içecek şirketi ve çiftçilerle birlikte çalıştı.
Küllenmeyi önlemek veya azaltmak için mantar ilacı püskürtmenin maliyeti de dahil olmak üzere bu maliyet yıllık 47 milyon ila 530 milyon dolar arasında değişiyor. Hastalığın küresel yayılımını sürdürmesi halinde yaban mersini nadir ve maliyetli bir ürün haline gelebilir.
Yaban mersini tedarikçileri halihazırda talebi karşılamakta zorlanıyor. Produce Report’a göre, beklenen talebi karşılamak için şu anda yetiştirilen 1,86 milyon metrik tonun beş yıl içinde 2 katına çıkması gerektiği tahmin ediliyor.
Araştırmadan elde edilen sonuçlar New Phytologist dergisinde yayınlandı.
