Dünya bağcılık ve şarap sektöründe 2024 tarihe geçti. İklim krizi, ekonomik dalgalanmalar ve değişen tüketici alışkanlıkları sektör üzerinde ciddi baskı yaratıyor. Üretim 63 yılın en düşük seviyesinde, tüketim geriliyor.
Türkiye gibi dört mevsimi yaşayan ülkelerde sonbahar genelde hüzünle özdeşleşir.
Ama üzüm bağlarında yaşanan hareketlilik ve heyecan, bu mevsimde hüznü neşeye çevirir, adeta şenliğe dönüştürür. En azından Ege ve Trakya’da katıldığım bağ bozumu festivallerinde hep böyle hissetmişimdir.
Fakat son yıllarda o şenlik havasına gölge düşüren birçok gelişme yaşanıyor. Ve bu durum sadece Türkiye’ye özgü değil, dünyanın birçok bölgesi için geçerli…
Nereden mi biliyorum?
Dünya Bağcılık ve Şarap Sektörü raporundan…
Dünya bağcılık ve şarap sektöründe 2024 yılı, deyim yerindeyse tarihe geçecek türden bir yıl oldu. İklim krizi, ekonomideki dalgalanmalar ve değişen tüketici davranışları üst üste gelince ortaya hem üretici hem de tüketici açısından zorlayıcı bir tablo çıkıyor.
Dünya Bağcılık ve Şarap Sektörü 2024 raporuna göz gezdirdiğimizde küresel bağ alanlarının bir yılda yüzde 0.6 daralarak 7.1 milyon hektara gerilediğini görüyoruz. Bu, bağ alanlarında üst üste dördüncü küçülme yılı olarak kayıtlara geçiyor.
İspanya, Fransa ve Türkiye gibi şarapçılıkta güçlü geleneklere sahip ülkelerde dahi bağ sökümleri yaşanıyor. Türkiye hâlâ dünyanın en büyük beşinci bağlarına sahip olsa da son 10 yılda toplam alanın dörtte birinden fazlasını kaybetmiş durumda.
Türkiye’de bağ alanları 20 yılda yüzde 28 azaldı
Rapordaki verilerin detaylarına bizim resmi kaynaklardan ulaşmak adına TÜİK verilerine bir daha göz atıyorum. Türkiye’de son 20 yılda üzüm bağı alanları yüzde 28 gerileyerek 5.16 milyon dekardan 3.7 milyon dekara gerilemiş gözüküyor.
Aynı dönemde şaraplık üzüm üretimi yüzde 15.4 azalarak 450 bin tonlardan 380 bin tonlara kadar çekilmiş. Türkiye’de üzüm bağı alanları öncelikli olarak sofralık ve kuru üzüm üretimine ayrılmış durumda. Ama yine aynı dönemde sofralık üzüm üretiminde yüzde 9, kuru üzüm üretiminde yüzde 10 düşüş göze çarpıyor.
Rapora göre söz konusu eğilim birkaç istisna dışında, bağlarıyla öne çıkan ülkelerde benzer durumda. Ve bu eğilim tüm üzüm türlerinde gözlemlenirken, en çok etkilenen tür ise şaraplık üzüm olarak öne çıkıyor.
Örneğin Avrupa Birliği (AB) bağ alanı 2024 yılında toplamda yüzde 0.8 azalarak 3.2 milyon hektara gerilemiş durumda. İtalya, Romanya ve Yunanistan gibi istisna olan ülkelerde bildirilen mütevazı büyümeler, diğer AB ülkelerinde gözlemlenen bağ alanlarının küçülmesini telafi edemiyor.
Çünkü ülke düzeyinde, dünyanın en büyük üzüm bağına sahip olan İspanya’da üretim alanı son 1 yılda yüzde 1.5 seviyesinde azalmış gözüküyor. Benzer şekilde, dünyanın en büyük ikinci üzüm bağlarına sahip olan Fransa’da yüzde 0.7’lik bir düşüş yaşanarak üretim alanı 783 bin hektara geriledi. Portekiz gibi ülkelerde ise yüzde 5,1 gibi daha dramatik daralmalar yaşandı. Arjantin’de yüzde 2.4 ve Şili’de yüzde 3.2 oranında bağ alanları daraldı. Güney Afrika’da ise yüzde 1.5 küçülme ile art arda onuncu yılda da düşüş kaydedilmiş oldu.
İtalya’da ise yüzde 0.8’lik bir artışla sınırlı da olsa tersi bir durum var. 728 bin hektara ulaşan büyüklüğü ile İtalya, dünyanın en büyük yedi üzüm bağı arasında pozitif büyüme kaydeden tek ülke konumunda.
Üretimde 63 yılın en düşük seviyesi yaşandı
Uzun süreli kuraklıklar ve su stresi, dolu, aşırı yağış, zirai don ve iklim etkisiyle artan hastalık baskısı… Tüm bu olumsuz hava koşulları ve ortaya çıkan riskler üreticinin işini iyiden iyiye zora sokuyor.
Üretim alanlarındaki daralmalar yetmezmiş gibi olumsuz iklim koşulları özellikle son iki yıldır üzüm bağlarında verimi sert şekilde düşürmüş görünüyor.
Dünya şarap üretimi önceki yıla göre yüzde 4.8 azalarak 225.8 milyon hektolitre ile 1961 yılından bu yana (son 63 yılın) en düşük seviyesine indi.
Yalnızca Fransa’da üretim önceki yıla göre yüzde 23.5 gerilerken, son beş yıllık ortalamanın yüzde 17.9 altında gerçekleşti. Bu durum, Fransa açısından 1957’den bu yana en düşük üretim anlamına geliyor.
Dünyanın dördüncü büyük şarap üreticisi konumundaki ABD’de yüzde 17.2’lik düşüş ile 2004’ten bu yana en düşük hasat kaydedildi. Asya’nın en büyük şarap üreticisi Çin’de ise 2024’te bir önceki yıla göre yüzde 17’yi bulan bir düşüş dikkat çekiyor.
Ancak İtalya, Yunanistan, Macaristan, Rusya, Gürcistan gibi ülkelerde de önceki yıla göre üretim artışları yaşandığını eklemek lazım.
