İrfan Donat: Türkiye’nin peynir ihracatı Ezine sayesinde katlanır mı?

Peynirin dünya mutfağında ayrı bir yeri var. Ülkelerin gastronomi açısından zenginliğini en güzel yansıtan ürünler arasında başköşeyi hak ediyor. Ve Türkiye bu konuda tam bir hazineye sahip. Coğrafi konumunu ve iklimi, doğal kaynaklarını, zengin biyoçeşitliliğini tarih ve kültürel mirasla harmanladığınızda ortaya geleneksel usullerle yapılmış eşsiz yöresel ürünler çıkıyor. Akademik çalışmalara göre Türkiye’de 200’e yakın peynir çeşidi var. Durup dururken bu peynir konusunun nereden çıktığını merak edebilirsiniz. Geçen hafta güzel bir haber geldi.

Peynirin küresel pazar değeri 83,4 milyar dolar

Ezine peyniri için Avrupa Birliği’ne (AB) yapılan coğrafi işaret başvurusunun inceleme süreci tamamlandı. Ocak 2023 tarihli başvuru 16 Ağustos’ta üç ay süreliğine askıya çıktı. Coğrafi işaretler AB Resmi Gazetesi’nde üç aylık itiraz süresinin dolmasının ardından tescil ediliyor. Dolayısıyla Ezine büyük ihtimalle yıl sonuna doğru AB’den coğrafi işaret tescili alan ilk Türk peyniri olacak. Dünyada peynir pazarının büyüklüğü, dış ticaretinin toplam hacmi ve bu sektörde söz sahibi ülkelerin durumuna bakınca ortaya çıkan rakamlar hem heyecan verici hem de biraz üzücü. Statista verilerine göre 2022’de peynirin küresel pazar değeri yaklaşık 83.4 milyar dolar. Söz konusu rakamın 2028’e kadar 120 milyar dolar sınırını aşacağı tahmin ediliyor.

Türkiye’nin yıllık dış ticaret fazlası 152 milyon dolar

Küresel peynir ihracatında ise karşımıza 40 milyar dolarlık bir pazar çıkıyor. Bundan en büyük dilimi 2022’deki 6.2 milyar dolarlık ihracatıyla dünyanın en büyüğü olan Almanya alıyor. Almanya’nın aynı dönemde 5.3 milyar dolarlık bir ithalatı da söz konusu ama sonuçta peynirde yıllık 900 milyon dolar dış ticaret fazlası veren bir ülkeden bahsediyoruz.

Türkiye’de tescilli 1438 coğrafi işaretli ürün bulunuyor ve bunun 35’i peynir çeşitlerinden oluşuyor. Peynirler tescilli ürünler içerisinde yüzde 2.7’lik bir paya sahip

5.4 milyar dolarlık peynir ihracatıyla ikinci sırada yer alan Hollanda’nın aynı dönemde 1.8 milyar dolarlık ithalatı var. Dolayısıyla 3.6 milyar dolarlık net ihracatı söz konusu. Üçüncü sırada ise 4.6 milyar dolarlık peynir ihracatına karşılık 2.6 milyar dolarlık ithalatı olan ve 2 milyar dolar dış ticaret fazlası veren İtalya var.
Ardından sırasıyla Fransa (3.8 milyar dolar ihracat-2.7 milyar dolar ithalat), ABD (2.3 milyar dolar ihracat-1.6 milyar dolar ithalat) ve Danimarka (2 milyar dolar ihracat-494 milyon dolar ithalat) geliyor.

Dünya peynir ihracatında söz sahibi olan ilk 10 ülkenin yer aldığı listenin geri kalanında ise Yeni Zelanda (1.7 milyar dolar ihracat -69 milyon dolar ithalat), İrlanda (1.4 milyar dolar ihracat-311 milyon dolar ithalat), Belarus (1.2 milyar dolar ihracat-32 milyon dolar ithalat) ve Polonya (1.2 milyar dolar ihracat-567 milyon dolar ithalat) yer alıyor.

Peynir ihracatında öne çıkan ülkelerin dış ticaretinin büyük kısmının AB sınırları içinde döndüğünü de belirtelim. Ama bu durum küresel peynir ihracatındaki potansiyelin büyüklük gerçeğini değiştirmiyor. Türkiye’nin performansına gelince… 203 milyon dolar peynir ihracatına karşın 51 milyon dolarlık ithalatımız neticesinde 152 milyon dolar dış ticaret fazlası veriyoruz. Yani peynir pazarından hatırı sayılır bir dilim yerine maalesef kırıntılarla yetiniyoruz.