Depremden hasar gören kırsal bölgelerde bilanço ağır. Ama ne kadar ağır diye sorarsanız cevabı hâlâ net değil. Çünkü 10 ilde 5 bine yakın köy var ve birçoğuna günler sonra yeni yeni ulaşıldı. Coğrafi şartlar oldukça zor. Bazı köylerde neredeyse sağlam ev kalmamış. Kırsalın öncelikli ihtiyacı sadece insani yardım boyutunda değil, tarımsal desteğe de acil ihtiyaç var.
Bu topraklar, afetlerden çektiği acılara bir yenisini daha ekledi.
Böyle bir dönemde yazmak gerçekten çok zor…
Kelimeler yetmiyor; sözler anlamsızlaşıyor.
Hepimizin başı sağ olsun.
Depremin yaşandığı ilk saatlerden itibaren 10 il ve ilçe merkezlerinde yaşanan felakete medya aracılığıyla anbean şahit olduk.
Ama bir de çok şahit olamadığımız acılar vardı.
Zira depremin ilk günlerinde kent merkezlerinde dahi ulaşım ve yardım sorunu yaşanırken, kırsal kesime erişmek neredeyse imkânsızdı.
Özellikle ilk 2-3 gün 10 ilin kırsalından kimseyle sağlıklı bir iletişim kuramadık. Coğrafya şartlarının çok daha zor olduğu köy ve mezralarda vahametin boyutundan uzun süre bihaberdik.
İlerleyen günlerde iletişimin kısmen kurulması ve erişimin sağlanmasıyla birlikte kırsalda da afetin boyutu ortaya çıkmaya başladı.
Fay hattına yakın köylerde hem can kaybı hem de maddi hasarlar olduğu bilgisine ulaştık.
Afetin ilk günlerinde yaşanan organizasyon sorunu ve koordinasyon eksikliği sonucu köy ve kırsal mahallede yaşayanlar kaderleriyle baş başaydı.
Deyim yerindeyse kırsaldaki halk kendi göbeğini kendi kesmek zorunda kaldı.
Hasar görmeyen ya da az hasarla kurtulan köylerde yaşayanlar, can ve mal kaybının yaşandığı diğer komşu köylere imkânları dâhilinde yardıma koştu.
Ama sınırlı olanaklar kurtarma çalışmalarını sınırladı.
Son bir haftadır telefonumuz hiç susmadı.
Kırsaldan gelen bilgiler ve görüntüler hasarın boyutunu gözler önüne seriyor.
Taş üstünde taş kalmayan köyler var. Evler yıkılmış; can kaybı çok…
Genelde iki katlı köy evlerinin alt kısmında olan ahır ve ağıllar da enkaza döndü.
Ezcümle hasar büyük…
Göçük yüzünden hayvanların bir kısmı telef olurken, bir kısmı da tıpkı insanoğlu gibi günlerce çaresiz kurtarılmayı bekledi.
Üreticilerin eli ayağı konumundaki birçok traktör ve tarım ekipmanı göçük yüzünden kullanılamaz hale geldi.
Bazı bölgelerde buğday-arpa siloları çökerken, depolar hasar gördü.
Özellikle depremin ilk 5 günü, hayatta kalan hayvanlar su ve yem sıkıntısı çekti.
Tıpkı kentlerde olduğu gibi kırsal kesimlerde de elektrik, telefon ve internete erişim sıkıntısı var.
Köylerde hayvanların sütleri günlerce sağılamadı. Sağılanlar ise maalesef değerlendirilemedi ve ziyan oldu. Çünkü çiğ sütün ömrü sadece 48 saat.
4 bin 923 köy yardım bekliyor
Bölgedeki küçük aile işletmeleri ciddi manada zora girdi.
Kırsalda depremin toplam bilançosunu soracak olursanız cevabını muhtemelen henüz kimse tam olarak bilmiyor. Çünkü bu yazıyı yazdığımız salı günü (14 Şubat) itibarıyla hâlâ yardım ulaşmayan köylerin olduğu bilgisi geliyordu.
Depremden etkilenen 10 ilde toplam 4 bin 923 köy bulunuyor (Büyükşehir Yasası ile bu köylerin 4 bin 199’u mahalle statüsüne geçse de aslında köy vasfı hâlâ sürüyor).
2.6 milyonu aşan nüfusun yaşadığı kırsalda yaklaşık 270 bin kayıtlı çiftçi (işletme) var. Bu da tüm Türkiye’deki kayıtlı çiftçi sayısının yüzde 13’ünden fazlasına denk geliyor.
Bu çiftçilerimiz, bölgede 3.8 milyon hektar tarım alanında üretim gerçekleştiriyor ki bu da Türkiye’deki toplam tarım alanlarının yüzde 16’sı, bitkisel üretim değeri bakımından da ülke toplamının yüzde 21’i anlamına geliyor.
Tarımsal hasıla 85 milyar TL
10 ilin toplam büyükbaş hayvan varlığı ülkedeki büyükbaş hayvan varlığının yüzde 12’sini, küçükbaş hayvan varlığının ise yüzde 16.3’ünü oluşturuyor. Toplam hayvansal hasılanın yüzde 11’i bu bölgeden sağlanıyor.
Deprem bölgesinin tarımsal hasılaya katkısı 85 milyar TL’yi aşıyor. Bunun da yaklaşık 52 milyar TL’si bitkisel üretim, 34 milyar TL’si de hayvancılıktan geliyor. Özetle bölgenin tarımsal hasıladaki payı yüzde 15’i aşıyor.
Her ne kadar deprem bölgesinde ağırlık bitkisel üretim tarafında olsa da hasar tahmin edeceğiniz üzere hayvansal üretim tarafında gerçekleşti.
Ama zararın boyutu, tüm köylerde yapılacak hasar tespitinden sonra ortaya çıkacak.
