Demokratlar kulübünün, zorbalar kulübüne karşı arsız olma ayrıcalığı var sanki! Ucuza ithal ettikleri tahılla işledikleri gıda ürünlerini güney yarım küreye satarak kârlarını katlayan kartellerin sözcüleri. Elbette tahıl anlaşması gıda fiyatlarındaki artışı baskıladı, hatta düşürdü. Bu haliyle kıymetliydi.
Erdemli savaş olabilirmiş gibi yüksek değerlerle süslü söylemler havada uçuşuyor; hepsi birer mermi sanki. Batıya göre Rusya, Ukrayna savaşında tahılı bir silaha dönüştürdü. Doğru fakat dünyanın bir numaralı tahıl kaynağı Rusya; Rus tahılı ve gübresi Batılı ambargo ve yaptırımlar yüzünden pazarlara ulaşamazken bu suçlama yerini bulabilir mi? Üç kez uzatılan ve 17 Temmuz’da anlaşmanın süresi dolar dolmaz Ukrayna tahılına Karadeniz koridoru kapandığında dünyanın açlık sorunu ve gıda fiyatlarındaki artış otomatik olarak yine buna bağlandı. Savaşın yol açtığı yıkım ve felaketteki sorumluluğunu örtmeden şunu söylemek adil bir yaklaşım olur: Anlaşmanın çökmesiyle ilgili tartışmada söylem üstünlüğü hala Rusya’da. BM’nin garantörlüğünde Türkiye, Ukrayna ve Rusya arasındaki mekanizmaya destek verenler, anlaşmadaki koşulları yerine getirmedi. Hile yaptılar. Nasıl olsa savaşı başlatan tarafı şeytanileştirme imkânları var. Rusya bu koridora Afrika’nın hali gösterilerek ikna edilmişti. Mekanizma İstanbul’daki ortak kontrol merkezi sayesinde gemilerle silah taşınmasını önleyecekti. Rusların mekanizmaya dönmek için karşılanmasını istedikleri yedi koşuldan biri “anlaşmanın fakir ülkelerin ihtiyacına hizmet etmesi.”
Diğerleri;
– Fiilen Rus tahıl ve gübresinin dünya pazarlarına ulaşmasını önleyen yaptırımların kaldırılması
– Tarım bankası Rosselhozbank’ın SWIFT’e tekrar alınması
– Tarım makinelerinde kullanılan yedek parçaların tedarik edilebilmesi
– Gemilerin kiralama ve sigortalanmasının önündeki engelin kaldırılması
– Ukrayna’nın devre dışı bıraktığı Tolyatti-Odessa amonyak boru hattının yeniden açılması
– Tarım sektörüyle ilişkili dondurulmuş Rus varlıklarının serbest bırakılması.
Anlaşmanın temel motivasyonu olarak üzerinde durulan fakir coğrafyaların mahrumiyeti bu mekanizmayla değişmedi. BM Karadeniz Tahıl Girişimi Ortak Koordinasyon Merkezi’nin resmi verilerine göre koridordan geçen 32.9 milyon tonun dağılımı şöyle: Yüksek gelir grubundaki ülkeler 14.3 milyon ton, üst orta gelir grubu 12.1 milyon ton, alt orta gelir grubu 5.6 milyon ton, düşük gelir grubu 822 bin ton.
Üst gelir grubunda İspanya, İtalya, Hollanda, İsrail, Portekiz, Belçika, Almanya, Fransa başı çekiyor. Batı Avrupa’nın payı 13.2 milyon ton. Aralarında Kiev’e arka çıkmakta başı çeken Doğu Avrupa ülkeleri Ukrayna tahılına yasak uygularken Batı Avrupa koridor sayesinde ekmeğine yağ sürdü.
Rakamsal olarak Çin 8 milyon tonla en fazla tahıl ithal eden ülke. Nüfusuna kıyasla normal.
İkinci sıradaki ülke 6 milyon tonla İspanya.
Üçüncü sırayı 3.2 milyon tonla Türkiye işgal ediyor. Bal tutan parmağını yalamış. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan arabuluculuk ettiği anlaşmanın zengin ülkelere çalıştığını ve Rusya lehindeki koşulların yerine getirilmediğini söyleyip duruyordu. Bu haliyle Rus lider Vladimir Putin’le söylem birliği içindeydi. Piyasalar enflasyon ateşiyle yanarken Türkiye bu sayede avantajlı tahıl sağladı. Afrika’yı dilinden düşürmese de anlaşmanın ekmeğini Erdoğan yedi. Batı Avrupa’nın zenginleri gibi. Afrika’nın payı yüzde 12’de kaldı. Afrika’nın aç halini ya da dünya gıda fiyatlarını dert edinenlerin tutarlı olabilmeleri için hem bu dağılımdaki adaletsizliği gidermeleri hem de Rus tahılının önündeki engelleri kaldırmaları gerekirdi. Fakat üstenci laflar etme konusunda pek utanmazlar. “Güney kürenin tahıla erişimi ortadan kaldırıldı”, “Bu durum büyük gıda krizi yaratacak!”, “Tüm dünya zarar görecek”… Washington’dan Londra ve Brüksel’e tepkiler böyle akıyor. Demokratlar kulübünün, zorbalar kulübüne karşı arsız olma ayrıcalığı var sanki! Ucuza ithal ettikleri tahılla işledikleri gıda ürünlerini güney yarım küreye satarak kârlarını katlayan kartellerin sözcüleri. Elbette tahıl anlaşması gıda fiyatlarındaki artışı baskıladı, hatta düşürdü. Bu haliyle kıymetliydi.
***
Koridorda ortaklığın bitmesi güvenli ihracat yollarının bulunması konusunda işleri zorlaştıracak. Yine de bu durum ne Ukrayna ne de Rusya için dünyanın sonu. Zorluklara ve kayıplara rağmen her iki ülke de kendi alternatiflerini bulmada mesafe katediyor.
Vzglyad’ın verdiği bilgiler ışığında Ruslar açısından durum şu: Rusya Tahıl Birliği’ne göre anlaşma Rusya’ya sadece zarar verdi. Beri tarafta Rusya anlaşmanın faydasını görmediği halde rekoltedeki artış ve fiyatlardaki düşüşün de etkisiyle ihracatta rekor kırdı. Temmuz 2022-Haziran 2023 döneminde Rusya’nın tahıl ihracatı 60 milyon tonu buldu. Önceki tarım yılında bu rakam 38.1 milyon tondu. Ruslar bunu anlaşmaya değil finans, sigorta ve lojistik kısıtlamalarını aşmak için yeni yollar bulmalarına bağlıyor.
