1940-1950’lerde köy enstitülerini yok eden gerici damarın, giderek genişleyip günümüzde üniversitelerin bilimselliğine ve özerkliğine bile karşı çıkarak yırtılacak hale geldiği görülmektedir.
“Kel alaka” demeyin! Köy enstitüleri (KE) ile Boğaziçi Üniversitesi (BÜ) pek çok açıdan birbirinden farklı kurumlar olsa da, bir benzerlikleri, her ikisinin de ilerici niteliklerinin baskınlığı oranında gericilerin hedef tahtası olmalarıdır.
Köy enstitülerine karşı olanların başında toprak ağaları, Fevzi Çakmak ve Kazım Karabekir gibi generaller, Reşat Şemsettin Sirer ve Ahmet Tevfik İleri gibi eğitim bakanları, Mümtaz Turhan gibi akademisyenler ve Nihal Adsız ile Kadircan Kaflı gibi yazarlar bulunmaktadır. Bu kesim genelde,
- Kayseri Pazarören Köy Enstitüsü’nün giriş kapısında yazılı olan, “Bozkırları baştanbaşa yeşille öreceğiz/ Tanrının geç kaldığı işi biz bitireceğiz” ifadesinden;
- Bir enstitülü öğrencinin şiirindeki “Şu benzi güz elması renkli / Lacivert ceketli sevimli çocuk / Neden böyle de / Şu saz benizli / Yalın ayak, başıkabak çocuk / Öyle değil? / Nedendir ey ağacım, / dalının biri sarı, biri yeşil / Biri kurur, biri büyür, / Biri ağlar, biri güler, / Nedendir” sözlerinden;
- Bir başka öğrencinin şiirinde, “Yüzyıllarca çektin, bitmedi derdin / Gitmedi alnından çamurlaşan ter / Sesin duyulmadı, göğsünü gerdin / Yeter artık bugün çektiğin yeter! / Her sabah yol aldın türkü dilinde / Tırpan omuzunda, orak belinde / Ektin biçtin nasır kaldı elinde / Yeter eller için ektiğin yeter! / Yazlar geldi orağını biledin / Biçemedin, bahtım böyledir dedin / Buğday ektin arpa ekmeği yedin / Yeter artık arpa yediğin yeter. / On koyunun çoban oldun peşinde / Baharın da dağda kaldın kışın da / Boyun eğdin daha küçük yaşında / Yeter beyim paşam dediğin yeter!” demesinden;
- Atila İlhan’ın (1998: 20), “Argıthan’da mı bilmem nerede, yorgun ve yoksul, üstü başı felaket, yalnız bakışları ateş saçan (köy enstitülü) birisini görmüştüm; Kaymakam’ın uzattığı sigarayı reddetti; kendi paketinden, (Birinci) yaktı: ‘-… o bize yaramaz kaymakam bey, bizi bu kurtarır!’ Öğretmen miydi, gurur abidesi mi: ‘İnkılab’ın ve ‘emeğin’ gururu!” tanımlamasını yaptığı köy enstitülü öğretmenlerden;
- Başta kadınlar olmak üzere toplumun bilinçlenip özgürleşmesinden ve köylünün ağalık/feodalite düzenine karşı çıkmasından;
korktukları için köy enstitülerine karşı çıkmışlardır.
Köy enstitülerine karşı çıkanlar ve uzantıları, yine toplumun bilinçlenmesini engellemek için,
- Okullara yeniden din dersi koymuşlardır.
- NATO’ya üye olup tüm askeri birlikleri NATO’nun emrine vermişlerdir.
- Halk evlerini ve köy enstitülerini kapatıp imam hatip okulları açmışlardır.
- Amerikan 6. Filosuna “Defol!” diyen gençlere saldırıp ‘Kanlı Pazar’ felaketini yaşatmışlardır.
- 12 Mart 1971 muhtırasını vermiş, 12 Eylül 1980 darbesini yapmışlardır.
- Önce Türkiye Öğretmenler Sendikası’nı (TÖS), sonra Tüm Öğretmenler Birleşme ve Dayanışma Derneği’ni (TÖBDER) kapatmışlardır.
- En sonunda yargı dahil devletin tüm kurumlarını ele geçirmişlerdir. “Dininin ve kininin davacısı olacak gençler” yetiştirmek için, 4+4+4 yasasını çıkarmışlardır. İmam hatip ortaokullarını yeniden açıp seçmeli din dersleri koyarken sınavsız girilen genel liseleri kapatmışlardır. Evrim ve Cumhuriyet devrimi karşıtı bir müfredat yürürlüğe koyarken, imam hatip liselerine daha çok öğrencinin girmesini sağlayacak bir sınav sistemini getirmişlerdir. Merdiven altı denen kaçak sıbyan okulları ile medrese denen kurumlara göz yumarken, laik ve bilimsel eğitim karşıtı kuruluşlarla işbirliğini artırmışlardır.
