Ekim 2024-Şubat 2025 arasında Türkiye geneli yağışları normale göre yüzde 29, geçen yıla göre yüzde 34 düştü. Barajlarda doluluk oranı kritik seviyelerde… Tarımsal üretimde iklim baskısı yeniden gündemde…
Türkiye kurak bir dönemden geçiyor. Yağışlar az, barajların doluluk oranı düşük, hava sıcaklıkları normallerin üzerinde seyrediyor… İklim her türlü sürprize gebe…
Şubat ayında yaşanan zirai don afetinin etkilerini atlatamadan şimdilerde kuraklık senaryosunu konuşur olduk. Yarın hangi iklimsel risklerle yüzleşiriz bilemiyoruz. Ama bildiğimiz bir şey var ki artık ‘su yönetimi’ hiç olmadığı kadar kritik bir öneme sahip.
Yağışlar azalıyor sıcaklıklar artıyor
Geride bıraktığımız 22 Mart, Dünya Su Günü’ydü. Bu yıl kuraklığın gölgesinde gerçekleştirilen organizasyonlarda format üç aşağı beş yukarı aynıydı: Açıklamalar yapıldı, veriler paylaşıldı, uyarılarda bulunuldu. Tek fark, bu yıl özellikle siyasi iklimdeki gelişmeler zirai iklimde yaşananların fersah fersah önüne geçti.
Siyaseten de aşırı sıcak günlerden geçiyoruz. Ama biz siyaset kısmını işin uzmanlarına bırakıp ziraat kısmına bakalım. İklim değişikliğinin tarımsal üretim üzerindeki etkilerine rutin verilerin önü ve arkasına bakarak dikkat çekmeye çalışacağız.
Önce Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün (MGM) yayınladığı yağış istatistiklerine bakmakta fayda var.
Türkiye’de ocak ayındaki yağış miktarı geçen yıla göre yüzde 69, mevsim normallerine göre ise yüzde 62 azaldı. Bu da son 24 yılın en düşük ocak ayı yağışları anlamına geliyor. Şubatta yağışlar geçen yıla göre yüzde 16 artmış görünse de uzun yıllar ortalamasına göre yüzde 33 azaldı.
Daha da geniş bir açıdan bakarsak 1 Ekim 2024 – 28 Şubat 2025 dönemini kapsayan Türkiye geneli 2025 su yılı yağışlarının normaline göre yüzde 29, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 34 düştüğü görülüyor. Ekim 2024’ten bu yana son beş ayda Konya, Isparta, Karaman, Hatay, Osmaniye, Kilis, Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Şırnak, Hakkâri ve Van çevrelerinde yağışlar normaline göre yüzde 60’ın üzerinde azalmış durumda.
Bölgesel bazda baktığımızda da veriler çok çarpıcı.
Normallerine göre yağışlarda en fazla azalma yüzde 56 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde meydana gelmiş. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde su yılı yağışları son 65 yılın en düşük seviyesine inmiş görünüyor. Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün kuraklık analizi haritalarına göre, 2025 yılı için başta Akdeniz olmak üzere Ege, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi şiddetli kuraklık riski ile karşı karşıya.
Yağışların niceliği kadar niteliği de kaygı yaratıyor. Yer altı su rezervi açısından kritik önemdeki kar yağışları Türkiye’nin pek çok bölgesinde beklenen seviyelerde gerçekleşmedi. Devlet Su İşleri (DSİ) verilerine göre, Türkiye’nin yıllık 112 milyar metreküp potansiyel su rezervi var. Bunun 57 milyar metreküplük kısmını kullanıyoruz. 2000 yılında kişi başına düşen yıllık kullanılabilir su miktarı 1652 metreküp iken 2024 itibarıyla 1300 metreküp seviyelerine gerilemiş durumda. Son 25 yılda yüzde 21 düşüş söz konusu. Bu arada 1960’larda Türkiye’de kullanılabilir su miktarının kişi başına yıllık 4 bin 500 metreküp seviyelerinde olduğunu hatırlatırsak trend olarak nereden gelip nereye doğru gittiğimiz çok daha net anlaşılmış olacaktır.
Tarım alanlarının yüzde 78’inde su yetersizliği riski
O yüzdendir ki Tarım Bakanlığı 2030 yılına geldiğimizde su kaynaklarımızın yüzde 20 azalacağı öngörüsünde bulunuyor. Ve böyle giderse çok değil, 6 yıl gibi kısa bir süre sonra tarım alanlarının yüzde 78’i su yetersizliği riski ile karşı karşıya kalacak. Projeksiyonlara göre nüfusumuzun yüzde 49’unun suya erişim sıkıntısı yaşaması yüksek ihtimaller dahilinde.
Ülkeler su varlığına göre sınıflandırıldığında; yılda kişi başına düşen ortalama kullanılabilir su miktarı 1000 metreküpten az olanlar “su fakiri” olarak nitelendiriliyor. Biz şu an o eşiğe çok yaklaşmış durumdayız.
Küresel iklim değişikliği ve bugüne kadar izlenen su politikaları Türkiye’yi öngörülenden çok daha kısa süre içerisinde “su fakiri” ülkeler kategorisine sokabilir.
