Küresel gıda fiyatları aylardır aralıksız düşerken, Türkiye’de hız kesmeden artmaya devam edince çare olarak ocak ayında fiyatları sabitleme çağrısı yapıldı. Ancak arzın daraldığı, maliyetin arttığı bir ortamda sabitleme hamlesi pek işe yaramadı. Gıda enflasyonu ocakta aylık bazda %6.6 artarken, yıllık %71 yükseldi. Böylece Türkiye, gıda enflasyonunda dünya 6’ncısı, G20 ülkeleri arasında ise ikinci oldu.
Ticaret Bakanı Mehmet Muş, 26 Aralık 2022’de Türkiye’de en fazla şubeye sahip 4 ulusal zincir marketin genel müdürleri ile bir araya gelerek, asgari ücret zammı sonrası etiket fiyatlarına yönelik uyarılarda bulunmuştu.
Bakan Muş’un ‘fiyat uyarısının’ ardından zincir marketlerden ardı ardına “fiyat sabitleme” haberleri gelmeye başladı.
Kimisi 500, kimisi 1.000, bazısı ise 2 bini aşkın üründe fiyat indirimi ve sabitleme kampanyalarını duyurdu. Ancak beklenen sonuç alınamadı.
Maliyetlerde yükselişin sürmesi, arz-talep dengesindeki bozulma başta olmak üzere birçok etkenle birlikte gıda fiyatlarında artış hız kesmedi. Deyim yerindeyse “fiyat sabitleme” hamlesi sadece teoride kaldı, pratikte pek işlemedi.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) ocak verilerine göre, gıda enflasyonu aylık bazda yüzde 6.6 yükselirken, yıllık bazda yüzde 71 arttı.
Et, süt ve sebze fiyatları fırladı
Alt kalemlere baktığımızda aylık bazda en sert yükselişin yüzde 11 ile “diğer işlenmemiş gıda” grubunda olduğu göze çarpıyor.
“İşlenmemiş gıda” denildiğinde ilk akla gelen ürünler sebze ve meyve grubu oluyor.
“Diğer işlenmemiş gıda” tanımı ise beyaz ve kırmızı et, balık, süt, yumurta, bakliyat ve tahıl çeşitlerinin de yer aldığı geniş bir ürün yelpazesini kapsıyor.
Buraya biraz daha detaylı bakarsak ilk üç sırada karşımıza aylık bazda fiyatı yüzde 20.4 artan dana eti, yüzde 15.1 yükselen kuzu eti, yüzde 14 zamlanan tavuk eti çıkıyor. Ardından yüzde 12.8 artışla sakatatlar geliyor.
Kırmızı et ve süt ürünlerinde fiyatların neden arttığını, bu noktaya nasıl gelindiğini ve bizi hangi risklerin beklediğini önceki yazılarımızda defaatle analiz ettik. O yüzden tekrara kaçmayacağız. Beyaz etteki yüzde 14’lük fiyat artışı ise sektör temsilcileri tarafından gecikmeli zam olarak yorumlanıyor. Geçen yılın son çeyreğinde maliyetlerdeki artışın fiyatlara yansıtılamadığını savunan beyaz etçiler ötelenen fiyat artışlarının ocakta gerçekleştiğini söylüyor.
Gelelim işlenmemiş gıda yani sebze ve meyve tarafındaki aylık fiyat hareketine… Oca’ta patates ve diğer yumru bitkiler dışındaki sebze ürünlerinin fiyatı yüzde 11.1 artmış gözüküyor.
Bildiğiniz üzere TÜİK, Nisan 2022’den sonra enflasyon verileri içerisinde madde sepetine yer vermekten vazgeçti. Daha önce 400’ün üzerinde maddenin tek tek fiyatlarını yayımlayan TÜİK, son değişiklikle 290 harcama grubu belirledi ve bu gruplara ilişkin ortalama madde fiyatları yerine endeks bilgileri yayınlamaya başladı.
Dolayısıyla an itibarıyla hangi sebzenin fiyatı ne kadar artmış göremiyoruz.
O yüzden biz de alternatif kanallar üzerinden fiyatlardaki değişimi analiz etmeye çalışıyoruz.
