Dünyada sağlıklı beslenme ve çevre dostu tarımsal üretim trendi hızla yükseliyor. Küresel organik gıda ve içecek pazarı 136 milyar euro’yu aştı. Dünyada organik tarım yapan çiftçi sayısı ve üretim miktarı istikrarlı şekilde artarken Türkiye’de geriliyor.
Herkes gider Mersin’e biz gideriz tersine…
Son dönemde ülkede pek çok konuda mevcut gidişatı özetleyen cümle bu olsa gerek. Tarım ve gıda alanında yaşanan bazı gelişmeler de bundan azade değil.
Zira gıda enflasyonunda dünya ile ayrışan Türkiye’de tartışılan konulara ve yıllardır boğuşulan kronik sorunlara bakılırsa ters istikamette gittiğimiz birçok başlık olduğu aşikâr.
Sadede geliyorum. Organik Tarım Araştırma Enstitüsü (FIBL) ve Uluslararası Organik Tarım Hareketleri Federasyonu (IFOAM), “Organik Tarım Dünyası – İstatistikler ve Yükselen Trendler 2025” raporunun 26’ncısını yayınladı. 2023 yılı verilerinin yer aldığı 354 sayfalık bu kapsamlı rapora göre, küresel çapta organik tarım yapan üretici sayısı, arazi miktarı ve perakende satış hacmi istikrarlı şekilde artmaya devam ediyor.
188 ülkeden alınan veriler, küresel organik pazarın artan jeopolitik ve ekonomik belirsizlikler ve zorlu koşullara rağmen dikkate değer bir dayanıklılık gösterdiğine işaret ediyor.
Rapora göre, son bir yılda küresel organik tarım alanı yüzde 2.6 artarak 98.9 milyon hektara ulaşmış durumda. Trendi daha net görmek adına beş yıl geriye gidersek 2019 yılında 72.3 milyon hektar olan organik tarım alanın 2023 itibarıyla yüzde 36.8 arttığını görüyoruz.
Ve bu veriler bize dünyadaki toplam tarım alanının yüzde 2.1’inde organik tarım yapıldığını gösteriyor. 2019 yılında söz konusu oran yüzde 1.5 seviyelerindeydi.
Organik tarım alanlarındaki genişlemeye paralel olarak organik tarım yapan çiftçi sayısı da artıyor. 2019’da dünya çapında 3.1 milyon çiftçi organik tarım yaparken, 2023’te bu sayı yüzde 38.7 artarak 4.3 milyon üreticiye ulaşmış durumda.
Global pazar 5 yılda yüzde 28 büyüdü
Gelelim söz konusu verilerin ekonomik çıktısına… 2023 yılında küresel organik gıda ve içecek pazarı bir önceki yıla göre yüzde 1.2 artarak 136.4 milyar euro’ya ulaştı. 2019’da 106.4 milyar euro olan söz konusu pazar, beş yılda yüzde 28’den fazla büyüdü.
136.4 milyar euro’luk organik ürün pazarına ülkeler bazında baktığımızda 59 milyar euro’luk büyüklük ve yüzde 43.2 pay ile ABD lider durumda. Ardından 16 milyar euro ile Almanya, 12.7 milyar euro ile Çin geliyor.
Avrupa Birliği’nde organik ürünlerin pazar büyüklüğü ise 46.5 milyar euro ve bu rakam pazarın yüzde 34.1’ine denk geliyor.
Özetle küresel ölçekte organik tarımsal üretim alanı, üretici sayısı ve üretim miktarındaki artış ile organik gıda ekonomisindeki büyüme, uzun soluklu bir trende dönüşmüş durumda.
Tüketicinin hem sağlık hem de çevre bilinciyle artan talebi, arzda belirleyici bir rol oynuyor.
Türkiye’de üretim 5 yılda yüzde 25 düştü
Küresel trendler bu şekildeyken Türkiye’de ise tersi bir durum söz konusu.
TÜİK’in verilerine baktığımızda 2023 itibarıyla organik üretim alanı önceki yıla göre yüzde 1,6 daralarak 190,8 bin hektara gerilemiş görünüyor. 2019’a gittiğimizde söz konusu üretim alanının 348 bin hektarı aştığını görüyoruz. Yani beş yıl içinde Türkiye’de organik üretim alanı yüzde 45’in üzerinde küçülmüş. Bu verilere “doğadan toplama yoluyla üretim” alanını da eklediğimizde önceki yıla göre yüzde 5 artış görünse de beş yıllık trende bakınca toplam üretim alanlarında yine karşımıza yüzde 42’ye yakın daralma çıkıyor.
Üretici sayısına baktığımızda da durum çok farklı değil. 2022’de 36 bin 93 olan organik üretim yapan çiftçi sayısı 2023’te yüzde 4.8 düşerek 34 bin 358’e gerilemiş. Resmi veriler, 2019’da organik üretim yapan çiftçi sayısının 53 bin 782 olduğunu söylüyor yani beş yılda organik üretimden kopan çiftçilerin oranı yüzde 36’yı aşıyor.
Organik üretim alanı ve çiftçi sayısındaki gerileme ister istemez organik üretim miktarına da yansımış durumda. 2022’de 1 milyon 153 bin tonu aşan üretim 2023’te yüzde 10,8 düşerek 1 milyon 29 bin tonlara gerilemiş. Halbuki söz konusu üretim 2019’da 1 milyon 375 bin tona yaklaşıyormuş yani üretim miktarı beş yıllık süreçte yüzde 25 azalmış.
Dünyada artıyor Türkiye’de azalıyor
Toparlarsak 2019-2023 arasındaki beş yılda dünyada organik tarım yapılan üretim alanı yüzde 36.8 artarken, Türkiye’de yüzde 45’in üzerinde daralmış.
Aynı dönemde dünyada organik üretim yapan çiftçi sayısı yüzde 38.7 artarken, Türkiye’de yüzde 36 azalmış. Böyle bir trend söz konusu olunca da ülkede tarım ve gıdaya yönelik tartışmalar son bulacak gibi durmuyor.
Pestisit kalıntısına yönelik sorun aylardır gündemden düşmüyor. Gıdanın fiyatı kadar kalitesi ve güvenirliği tartışılmaya devam ediyor. Ve alım gücü her geçen dün daha da düşen vatandaş için öncelik sağlıklı ve besleyici gıdaya erişmekten ziyade karın doyurmaya dönüşmüş durumda.
Böyle bir ortamda da organik tarım ve gıda ürünlerinden bahsetmek belki lüks olarak yorumlanabilir. Ama değil… Aslına bakarsanız bu, insanoğlunun en temel haklarının başında geliyor.
