İSO Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2022 listesindeki şirketler üretimden satışlarını yüzde 104,8 artırırken; TÜFE enflasyonundan arındırıldığında reel artış yüzde 24,7, sanayicinin ekonomik gerçeklerini yansıtan ÜFE enflasyonundan arındırıldığında ise yüzde 3,6 olarak hesaplandı. İSO İkinci 500 yüzde 19,3 artırdığı 16,1 milyar dolarlık ihracatla tarihsel rekora imza atarken, gıda, listedeki 94 şirketle yine ilk sırada yer aldı.
İstanbul Sanayi Odası (İSO), Eylül ayında açıkladığı İSO Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2022 araştırmasının ardından, SO Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2022 (İSO İkinci 500) araştırmasının sonuçlarını da açıkladı.
Üretimden satışlara enflasyon darbesi!
2022 yılında İSO İkinci 500’ün üretimden satışları yüzde 104,8 oranında artarak 339,2 milyar TL’den 694,8 milyar TL’ye çıktı. Bu yüksek oranlı artışta, güçlü iç talep ve ihracat artışının yanı sıra enflasyon ve döviz kurlarındaki yükseliş belirleyici rol oynadı.
İSO İkinci 500’ün üretimden satışlarındaki değişimler, yıl sonu TÜFE enflasyonundan arındırılarak incelendiğinde; 2022 yılında yüzde 24,7 ile oldukça güçlü bir reel artış yaşandığı görüldü. Ancak bu artış, 2021’deki yüzde 30,4’lük artışın altında kaldı. Reel değişimler hesaplanırken son yıllarda olduğu gibi yine yıl sonu TÜFE enflasyonu kullanıldı. Ancak 2022 sonunda TÜFE enflasyonu yüzde 64,27 iken ÜFE enflasyonu yüzde 97,72 düzeyinde gerçekleşmişti. Sanayicinin ekonomik gerçeklerini yansıtan asıl enflasyon olan ÜFE kullanıldığında ise üretimden satışlardaki reel artış yüzde 3,6’ya iniyor.
İSO İkinci 500’e 125 yeni şirket girdi
2022 yılı İSO İkinci 500 sıralamasına üretimden satışları 2 milyar 54 milyon TL ile 886 milyon TL arasında kalan şirketler girebildi. 2021 yılı listesinde yer alan şirketlerin üretimden satışları ise 980 milyon TL ile 444 milyon TL bandında gerçekleşmişti.
İSO İkinci 500’ün bu yılki listesine 125 yeni sanayi kuruluşu girdi. Bunlardan 51 tanesi İSO 500’den İSO İkinci 500’e düşen şirketlerden oluştu. Listeye geçen seneki İSO 1000 dışından giren yeni firma sayısı 74 olurken, 2021 yılının İSO İkinci 500 listesinden İSO 500’e çıkan firma sayısı ise 50 olarak gerçekleşti.
2022 yılında zayıflayan küresel büyüme dinamiklerine rağmen Türkiye’nin ihracatı yüzde 12,9 oranında artarak 254,2 milyar dolara yükseldi. Aynı yılda İSO İkinci 500’ün ihracatı da yüzde 19,3 artarak 16,1 milyar dolara çıktı ve tarihsel olarak rekor düzeye ulaştı. İSO İkinci 500’ün ihracat artış hızı, Türkiye ve İSO 500’ün üzerinde gerçekleşti.
Bu gelişmeler sonucunda İSO İkinci 500’ün Türkiye sanayi ihracatı içindeki payı 2022 yılında 0,3 puan artarak, yüzde 6,2’den yüzde 6,5’e yükseldi.
2022 yılında İSO İkinci 500’ün faaliyet karı yüzde 91 oranında artarak 52,6 milyar liradan 100,4 milyar liraya çıktı. Buna karşılık aynı dönemde faaliyet karlılığı oranı 1,1 puan düşüşle yüzde 13,7’den yüzde 12,6’ya geriledi. Benzer şekilde faiz, amortisman ve vergi öncesi kar büyüklüğü de yüzde 90,2’lik artışla 63,7 milyar liradan 121,1 milyar liraya ulaştı. Bu artışa rağmen FAVÖK karlılığı oranı 1,4 puan azalarak yüzde 16,6’dan yüzde 15,2’ye düştü. Vergi öncesi kar ve zarar toplamı ise yüzde 98,2 artarak 37,7 milyar liradan 74,7 milyar liraya yükseldi. Ancak satış karlılığı oranı 0,4 puan düşüşle yüzde 9,8’den yüzde 9,4’e indi. Tüm bu gelişmeler karlılık rasyolarında bir önceki yıla göre kısmen daha düşük bir performansa işaret ediyor.
Borç döngüsü, reel sektörü zorlayacak!
2022 yılında mali borçlar yüzde 38,2 oranında artarken, diğer borçlardaki artış yüzde 61,6 ile daha yüksek gerçekleşti. Böylece mali borçların toplam borçlar içindeki payı yüzde 54,2’den yüzde 50,3’e inerken, diğer borçların payı yüzde 45,8’den yüzde 49,7’ye yükseldi. 2021’in ardından 2022’de de faaliyetlerin finansmanında ticari borçlar mali borçlardan daha fazla kullanıldı. Ticari borç kullanımının artması, firmaların kaynak ihtiyacını finans kuruluşlarının dışında, kendi içlerinde borçlanarak çözmeye çalıştıklarını gösteriyor. Ekonominin yavaşladığı bir dönemde bu borç döngüsüne girilmesi, reel sektörü en çok zorlayan konulardan biri olabilir. Zira bu durum, önümüzdeki günlerde sektörler arasındaki değer zincirlerinde kırılmaya neden olabilecek önemli bir risk. Borçların vadelerine göre gelişiminde ise kısa vadeli mali borçlardaki artış yüzde 70,1 ile uzun vadeli mali borçlardaki yüzde 6,3’lük artışın oldukça üzerinde gerçekleşti.
Bu sürecin en somut yansıması, kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlar içindeki payında ortaya çıktı. 2021’in ardından 2022’de artışını sürdüren bu oran, yüzde 61,5 ile 2008 sonrası dönemin en yüksek düzeyine ulaştı. Bu artışta, negatif faiz ortamının yanı sıra yeni kredi düzenlemelerinin uzun vadeli kredilere erişimi zorlaştırırken, kısa vadeli kredi kullanımını özendirmesi etkili oldu. Yüksek faiz ortamında firmalar bu durumdan çok daha olumsuz etkilenecek.
İSO İkinci 500 içerisinde yer alan firmaların yüzde 60’ından fazlasının 4 sektör grubunda toplandığı görülüyor. Bunlar sırasıyla 94 firmayla “gıda ürünleri sanayi”, 85 firmayla “tekstil ürünleri sanayi”, 73 firmayla “ana metaller ve makine imalat sanayi” ve 71 firmayla “kimyasal ürünler, plastik ve kauçuk ürünleri sanayi” sektörleri. 2022 yılı verilerine göre üretimden net satışların yüzden 60’ından fazlasını gerçekleştiren bu dört sektör, bir önceki yıla göre üretimden satışlar içerisindeki paylarını artırma başarısını da gösterdiler.
İSO İkinci 500’de ilk sırayı 2 milyar 54 milyon liraya yaklaşan üretimden satışlar tutarı ile “Şirikçioğlu İplik ve Denim İşletmeleri San. ve Tic. A.Ş.” aldı. Bu kuruluş 2021 yılında İSO 500’de 364. sırada yer alıyordu. Bu firmanın hemen ardından ikinci sırada 2 milyar 51 milyon liralık üretimden satışları ile “Safa Tarım A.Ş.” bulunuyor. Safa Tarım, 2021 yılında İSO İkinci 500 içerisinde 105. sıradaydı. Üçüncü sırada yer alan kuruluş ise 2 milyar 47 milyon lira ile “Erdoğanlar Alüminyum San. ve Tic. A.Ş.” oldu. Bu kuruluş da 2021 yılında İSO İkinci 500’de 158. sırada yer almıştı.
İSO İkinci 500’deki gıda firmaları
İSO Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2022 listesine giren gıda firmaları ile sıralamadaki yerleri şöyle:
Safa Tarım (2), Kula Yağ ve Emek Yem Sanayi (8), Detay Gıda (11), Söke Değirmencilik (18), Tat Nişasta (20), Arslantürk Tarım Ürünleri (29), Modern Çikolata Gıda (37), Dardanel Önentaş Gıda (43), Pilyem Gıda Tarım (44), Agromey Gıda ve Yem (49), Bolacalar Un Yem Gıda (51), Çamlı Yem Besicilik (54), Seksüt Endüstrisi Kurumu (73), Zer Yağ (77), Unsan Un (80), Gürsoy Yem Gıda ve Hayvancılık (81), Beşan Nişasta (82), Felda Iffco Gıda (88), Unat Yağ Gıda (89), Oğuz Gıda (94), Sunar Özlem Gıda (134), Hekimoğlu Un (136), Akhan Un ve Tarım Ürünleri (143), Pier Agro Gıda (155), Kızılay İçecek (163), Ak Nişasta (165), Oruçoğlu Yağ (166), Beşler Et Gıda (167), Al-San Gıda (172), Şimşek Bisküvi (176), Ekiciler Süt Gıda (181), Della Gıda (183), Tayaş Gıda (202), Sürsan Su Ürünleri (204), Altaş Yağ, Su ve Tarım Ürünleri (207), İzi Süt ve Gıda (209), Pakun Üretim Gıda (219), Marmarabirlik Zeytin Tarım Satış (225), Güney Süt (229), Amasya Şeker (238), Antepsan Kuruyemiş Gıda (239), Beşyem Tarım Hayvancılık Gıda (245), Meysüt (258), Büyük Hekimoğulları Gıda (262), K.F.C. Gıda Tekstil (269), Erçal Fındık (273), Tören Gıda (282), Özgüllü Süt (290), PNS Pendik Nişasta (293), Ahmet Ak Gıda (294), Şenocak Gıda Fındık (298), Balıkesir Yem (299), Güneşoğlu Süt (301), Katsan Gıda (302), Poyraz Poyraz Fındık (305), Anı Bisküvi (309), Akova Süt ve Gıda (320), Çöğenler Yem (321), Mey Alkollü İçkiler (324), Euro Gıda (328), Ayhan Sezer Yağ ve Gıda (331), İstanbul Halk Ekmek (332), Altınkılıç Gıda ve Süt (341), Özgün Gıda (351), Karadeniz Kardeşler Gıda (352), Gürsoy Tarımsal Ürünler Gıda (356), Mes Yağ ve Gıda (376), Rella Gıda (380), Uslu Tarım Ürünleri (385), Emek Yağ (393), Doğa Tohumculuk Gıda (403), Bolca Hindi (406), Tellioğlu Yem-Gıda Entegre (407), Kayseri Yem (423), Özmen Un (428), Besa Yemcilik Hayvancılık Gıda (431), Efor Çay (432), Staret Entegre Gıda (438), Özlem Tarım Ürünleri (440), Balcılar Yem (451), Gitaş Gıda (455), Bağ Yağları (462), Balıkesir Onur Süt (472), Tat Makarnacılık (486), Beşsan Makarna Gıda (493), Özyılmaz Fındık (494), Yemekhane Yiyecek ve İçecek (495).
