Doğal dünyanın “sualtı şehirleri” olarak adlandırılan mercan resifleri, yaklaşık 500 milyon yıldır varlığını sürdüren ekosistemler. Dünya çapında yaklaşık bir milyar insanın geçim kaynağı için hayati önem taşıyorlar ve her yıl 9.9 trilyon dolar değerinde ekosistem hizmeti sağlıyorlar.
Dünyanın dört bir yanındaki mercan resifleri insanların yaşamlarına ve geçim kaynaklarına büyük katkı sağlıyor ve iklimi koruyor. Sadece bununla kalmıyor, aynı zamanda, her yıl 9.9 trilyon dolar değerinde ekosistem hizmeti sağlıyor. Doğal dünyanın “sualtı şehirleri” olarak adlandırılan mercan resifleri, yaklaşık 500 milyon yıldır varlığını sürdüren ekosistemler. Dünya çapında yaklaşık bir milyar insanın geçim kaynağı için hayati önem taşıyorlar ve küresel ekonominin önemli bir bölümünü destekliyorlar. Önemlerine rağmen, büyük bir finansman açığı küresel koruma çabalarını tehlikeli bir şekilde geciktiriyor. WWF verilerine göre; mercan resifleri okyanus tabanının yüzde 0,1’inden daha azını kaplıyor, ancak Dünya’daki tüm deniz türlerinin dörtte birine ev sahipliği yapıyor. Dünya çapında yaklaşık 850 milyon insanın yiyecek ve geçim kaynakları için mercan resiflerine güvendiği düşünülüyor. Sağlıklı resifler doğrudan yaklaşık 30 milyon küçük ölçekli balıkçılık işini destekliyor. Resif turizmi, dünyanın en fakir ülkelerinden bazılarında binlerce insana iş sağlayan 45 milyar dolarlık bir endüstri. Öte yandan araştırmalar, mercan resiflerinin dalga enerjisini yüzde 95’e kadar azalttığını ve kıyı topluluklarına tsunamiler ve fırtınalara karşı hayati koruma sağladığını ortaya koyuyor. Dünyamız, sanayi öncesi zamanlardan bu yana ortalama 1,2 derece ısındı ve son 40 yılda mercan resiflerinin yüzde 50’sini kaybettik. Ortalama küresel sıcaklık 1,5 derece artarsa, kayıp yüzde 70 ile yüzde 90 arasında bir yerde olacak. 2 derecelik bir ısınman olduğunda ise mercan resiflerinin yalnızca yüzde 1’i kalacak.
Yılda 9,9 trilyon dolar değerinde ekosistem hizmeti sunuyorlar
Deniz sıcaklığı dalgaları, iklim krizi hızlanırken ve deniz sıcaklıkları tüm zamanların en yüksek seviyelerine ulaşırken rekorlar kırıyor. Yükselen deniz sıcaklıkları, mercan resiflerine “mercan beyazlaması” şeklinde zarar veriyor. Yüksek sıcaklıklara daha fazla maruz kalmak, mercanı tamamen yok etmek için yeterli olabiliyor. Mercan popülasyonları yok olunca, birçok kıyı topluluğunun bağlı olduğu balıklar uzaklaşıyorlar veya hayatta kalamıyorlar. Mercanların yok olmasına neden olan diğer unsurlar ise, petrol için sondaj yapan, liman inşa eden, tarama yapan, nakliye yapan ve tabii ki balıkçılık yapan insanlar. Atılan balık tuzakları, ağlar ve diğer döküntüler mercan resiflerine ciddi şekilde zarar verebiliyor. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA), 2024 Nisan ayında dünyadaki mercan resiflerinin dördüncü kitlesel ağarma olayının eşiğinde olduğunu, iklim değişikliğinin El Nino hava olayıyla birleştiğinde okyanus sıcaklıklarını rekor seviyelere çıkardığını duyurdu. Ajans, dünyadaki resif alanının yaklaşık yüzde 60’ının etkilendiğini ve bu oranın artmaya devam ettiğini bildirdi. Mercan resifleri balıkçılık, turizm ve kıyıların korunması yoluyla yılda 9,9 trilyon dolar değerinde ekosistem hizmeti sunarak gıda güvenliği, dayanıklılık ve mavi ekonomi için büyük önem taşıyor. Deniz biyoçeşitliliğinin yüzde 25’inden fazlasına ev sahipliği yapıyor. Resif organizmalarından elde edilen bileşiklerin kanser ve alzheimer gibi hastalıkların tedavisinde umut vaat etmesiyle doğal eczane görevi üstleniyor. 2009 ve 2018 yılları arasında dünya mercan resiflerinin yüzde 14’ü kaybedildi. Kalan resiflerin yüzde 90’ı şu anda tehdit altında ve eylem hızlandırılmazsa 2050 yılına kadar potansiyel çöküşle karşı karşıya.
Yenilikçi finansman kaynakları
BM Sistemi içinde benzersiz bir sermaye yetkisine sahip olan BM Sermaye Geliştirme Fonu (UNCDF), özellikle yüksek riskli alanlara odaklanarak bir finansman sağlayıcı ve risk azaltıcı olarak görev üstleniyor. Kredi derecelendirmesi olmayan bir kuruluş olarak uluslararası finansman sistemi içinde benzersiz bir işlev üstleniyor ve bağışçılardan gelen hibeleri kullanarak yerli sermayenin kilidini açmak ve yeni pazarlar yaratmak için yenilikçi finansman araçları sağlıyor.
