Ağaçlar, kentlerimizde yaşanan aşırı ısınmaya karşı güçlü bir müttefik olmaya devam ediyor. Ancak ağaçlar “her derde deva” bir çözüm değil. Doğru planlama ve bilimsel verilerle desteklenmezse etkileri sınırlı kalabilir.
Son yıllarda yaşanan rekor sıcaklıklar, dünya metropollerini adeta kavuruyor. İstanbul’dan New York’a, Tokyo’dan Dubai’ye kadar farklı coğrafyalardaki kentler, kronikleşen “kentsel ısı adası” problemi nedeniyle her yaz giderek daha absürt sıcaklıklara ulaşmaya başladı. Her ne kadar klimalar, serinletici spreyler, gölgelikler ya da beyaza boyanmış çatılar çözüm önerileri arasında gösterilse de giderek daha fazla uzman, asıl çözümün yeşil altyapıda, özellikle de ağaçlarda olduğunu savunuyor. Ancak ağaç dikmek, sihirli bir değnek değil; ağaçların soğutucu etkisi, dünyanın farklı köşelerinde farklı sonuçlar doğuruyor. Üstelik hangi ağaç türünün seçildiği, nasıl bir kent dokusuna yerleştirildiği, bulunduğu iklim ve hatta nem oranı gibi sayısız faktör, ağaçların kente sağlayacağı serinletici katkıyı şekillendiriyor.
Bu hafta Nature dergisinde yayımlanan kapsamlı bir bilimsel çalışma, bu konuda ezberleri bozacak türden. Araştırmacılar, 2010’dan bu yana yayımlanmış 182 bilimsel makaleyi tarayarak, 110 farklı kentteki (veya bölgedeki) ağaçların serinletici etkisini mercek altına aldı. Bu meta-analiz, 17 farklı iklim tipini kapsıyor. Amaçları, kentsel ağaçların ne ölçüde hava sıcaklığını düşürebildiğini, hangi iklimlerde hangi türlerin işe yaradığını ve kent yapısı ile ağaç özellikleri arasındaki gizli etkileşimleri açığa çıkarmaktı.
AĞAÇLAR HER YERDE AYNI MI SOĞUTUR?
İlk bakışta ağaçların serinletici etkisi evrensel bir özellik gibi görünebilir. Sonuçta ağaçların gölgesi ve transpirasyon (yapraklardan su buharı salımı) yoluyla havayı soğutma kapasiteleri, nehir kenarındaki bir kasabada da gökdelenlerin yükseldiği bir metropolde aynı şekilde çalışmalı, öyle değil mi? Ancak araştırma, soğutucu etkinin derecesinin, kentlerin coğrafyasına, mimarisine ve hatta yerel tür seçimlerine son derece duyarlı olduğunu gösteriyor.
Araştırmaya dahil edilen kentlerden %83’ünde ağaçlar, en sıcak ayın hava sıcaklığını 26°C’nin altına çekmeyi başardı. Bazı durumlar gerçekten çarpıcı: Nijerya’daki bir şehirde, ağaçlar, yaya seviyesindeki sıcaklığı 12°C’ye kadar düşürebildi.
