Tarımda insan sağlığını riske atan pestisit adıyla bilinen zehirlerin kullanımı nedeniyle Türkiye’nin ihracat ürünlerinin geri gönderilmesi üç kat arttı. CHP bu ürünlerin iç piyasaya geri sürülüp sürülmediğiyle ilgili bakanlığa soru yöneltti.
Türkiye’den Avrupa Birliği’ne (AB) ihraç edilen ancak kontroller sırasında limit üstü pestisit tespit edilen ürünlere ilişkin iadelerde rekor seviyeye ulaşıldı. Geri çevrilen bu ürünlere, Türkiye’ye geri dönüşte ne yapıldığı da tartışma konusu oldu. CHP, bu ürünlerin ‘iç piyasaya sürülüp sürülmediği’ sorusunu Meclis gündemine taşıdı.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın BBC Türkçe’ye yaptığı yazılı açıklamaya göre, ulusal mevzuata uygun olmayan ürünlerin Türkiye’ye girişine izin verilmiyor.Buna karşın uzmanlar ve Sivil Toplum Kuruluşları (STK)’lar bakanlıktan gıda ürünlerindeki denetimleri artırmasını ve bu denetimlerle ilgili şeffaflık talep ediyor.
Pestisit nedeniyle iade edilen ürünlerde üç kat artış
AB, gıda ve yem ticaretinde kamu sağlığını korumaya yönelik olarak paydaşlarını bilgilendirmek için Gıda ve Yemler İçin Hızlı Alarm Sistemi (RASFF) adında bir portal kullanıyor. Bu portalda ilgili ürüne, kaynak ülkesine ya da bildirim çeşidine göre aramalar, tarihe göre daraltılarak yapılabiliyor.
BBC Türkçe’nin analizine göre 2021’de Türkiye kaynaklı gıda ve yem ürünlerine ilişkin toplam 563 bildirim yayımlandı. Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği 2021’de 372 parti ürünün çoğunluğu pestisit kalıntıları nedeniyle AB sınır kapılarında reddedilerek Türkiye’ye iade edildiğini açıkladı.
Buğday Derneği’ne göre 2018’de 113, 2019’da 98, 2020’de 194 parti üründe limitlerin üstünde pestisit tespit edildi.
RASFF tarafından hazırlanan en güncel yıllık rapor olan 2020 analizinde, ilgili dönemde en fazla bildirimin yapıldığı kategorinin meyve ve sebzeler olduğu belirtiliyor. Bunda temel etkense Bulgaristan sınırında Türkiye’den gelen ürünlerle ilgili pestisit kalıntıları bildirimlerinde yaşanan artış. Rapor Bulgaristan’ın bu nedenle en sık bildirim yayımlayan ülke olduğunu not ediyor.
Bildirimler ne anlama geliyor?
BBC Türkçe’ye konuşan Buğday Derneği’nden Gıda Yüksek Mühendisi Merve Atınç, 2022’de bu artışın devam edebileceği konusunda uyarıyor. Atınç RASFF portalında Nisan ayının başından 9 Mayıs’a kadar geçen sürede 41 pestisit bildiriminin yapıldığını ve bunun 2019 yılında yapılan tüm bildirimlerin yarısı olduğunu söylüyor.
Buğday Derneği’ne göre bildirimler, Türkiye’den ihraç edilen biber, mandalina, greyfurt, limon, portakal, asma yaprağı, üzüm, kuru incir, nar, baharat ve bitki karışımları, haşhaş tohumu, keçi boynuzu zamkı ve kimyonda tarım zehiri kullanıldığını gösteriyor.
Atınç, bildirimlerin Türkiye’deki denetimler ve daha da önemlisi bu konudaki şeffaflık eksikliğine dikkat çektiğini söylüyor: “Bildirimler sayesinde bu pestisitlerin kullanıldığını öğreniyoruz.”
Tarım ve Orman Bakanlığı pestisit kalıntıları konusunda iç pazarda denetimler yapıyor. Buna karşın Buğday Derneği bu denetim sonuçlarının, farklı ürün gruplarında olduğu gibi şeffaflıkla paylaşılmamasının artışla birlikte iç pazara sunulan ürünlerde daha fazla pestisit bulunabileceğine dair tüketicilerde endişe yarattığını belirtiyor.
Atınç, tarım ürünlerinin denetiminin tarlada başlaması gerektiğini, pazarların, hallerin de denetlenmesi ve sonuçlarının şeffaf bir şekilde ifşa edilmesi gerektiğini söylüyor.
