Ekim nöbeti, bir tarlaya ekilen herhangi bir üründen sonra gelen ürün veya vejetasyon (yetişme) döneminde o tarlaya uygulanan işlemler olarak tanımlanıyor. Peki tarımsal desteklemelerden faydalanabilmek için münavebenin şart olduğu durumlar neler? Ankara Tarım ve Orman İl Müdürlüğünde görevli Ziraat Mühendisi Yüksel Kılıç, ekim nöbetiyle ilgili önemli değerlendirmelerde bulundu.
Her ekim yılında üst üste aynı ürünün aynı toprağa ekilmemesi anlamına gelen münavebe yani ekim nöbeti, topraktaki verimliliği artırmak için kullanılan en etkili yöntemlerden. Ekim nöbeti konusunda daha da bilinçli hale gelen üretici, bu sayede tarlasını ürün açısından çok çeşitli kullanabiliyor. Ayrıca desteklemelerden faydalanabilmesi için de ekim nöbeti uygulaması şart. Ekim nöbetinde hangi üründen sonra hangi ürünün ekilebileceği, toprak ve iklim şartlarının nasıl olması gerektiği, üreticiye neler kazandırdığı konularında Ankara Tarım ve Orman İl Müdürlüğünde görevli Ziraat Mühendisi Yüksel Kılıç, Türk Tarım ve Orman Dergisinden Hülya Omrak’a önemli bilgiler verdi.
EKİM NÖBETİ (MÜVEBE) NEDİR?
Ekim nöbeti, bir tarlaya ekilen herhangi bir üründen sonra gelen ürün veya vejetasyon (yetişme) döneminde o tarlaya uygulanan işlemlerdir. Başka bir deyişle aynı tarla üzerinde değişik bitkilerin belirli bir sıra içerisinde birbirinin ardından yetiştirilmesine ekim nöbeti denir. Bir bölgede uygulanacak ekim nöbeti sistemine birçok faktör etki eder. Bunlar: bölgenin iklim durumu, arazinin toprak yapısı, sulama olanakları, yetiştirilebilecek bitki türleri, yabancı ot, hastalık ve zararlıların yayılma durumu, ulaşım, depolama ve pazarlama gibi ekonomik koşullardır.
TOPRAK DAHA VERİMLİ HALE GELİYOR
Tarımsal üretimin devamlılığı için ekim nöbetinin önemini anlatır mısınız?
Ekim nöbeti uygulamaları ile toprağın organik maddesi arttırılarak toprağın daha fazla su tutması sağlanmakta, verimliliği yükseltilmekte ve sonuç olarak kültür bitkileri için daha elverişli ortamlar yaratılmaktadır. Ekim nöbetinde, besin maddelerinin birikmesini sağlayan bitkiler ile çok besin maddesi tüketen bitkiler ardı ardına getirilerek toprağın sömürülmesi önlenmekte, topraktaki bitki besin maddelerinin daha etkin kullanılması sağlanmaktadır.
Ne tür arazilerde münavebe sistemi uygulanabilir?
Yıllık yağış ortalamasının 450-500 milimetrenin altında kaldığı yerlerde (kurak-yarı kurak) uygun toprak koşullarında (çok kumlu ve çakıllı topraklar hariç) ve iklim şartlarında münavebe sistemi uygulanabilir. Doğal yağışların az olduğu bölgelerimizde “bir yıl ekim bir yıl nadas” uygulamasıyla nadasın azaltılması amaçlanmaktadır. “Korunga-nadas-buğday”, “buğday-nadas-mercimek”, “buğday-baklagil”, “arpa-baklagil” gibi ekim nöbetleri uygulanabilir.
Hangi tür tarım ürünlerinde uygulanabilir?
Tahıllar ve çapa bitkileri toprakta yeterli humus oluşturmazlar. Tahıl artıklarının humus oluşumu azdır. Tahıl artıklarının karbon/azot oranı 80/1- 90/1 arasındadır. Karbon/azot oranı geniş olan tahılların, bitkisel dokuları parçalanmaya karşı oldukça dirençli olduğundan, toprakta ayrışmaları da yavaş olmakta ve çok uzun zaman (6-12 ay) almaktadır. Çapa bitkilerinde toprağın çapa ile havalandırılması ve gevşek tutulması parçalanmayı artırır, hızlandırır. Derin kök sistemine sahip baklagil bitkileri toprağı iyi gölgelediklerinden ve karbon/azot oranı 13/1 olduğundan parçalanma orta şiddette olur.
Belli bir ürün deseni içerisinde tahıllar, çapa bitkisi, baklagiller ve yağ bitkisi gibi farklı bitki türleri ile yetiştiricilik yapılması gerekiyor.
UZUN YILLAR AYNI BİTKİYİ YETİŞTİRMEMEK GEREKİYOR
Hangi nedenlerle ekim nöbetine ihtiyaç duyulur?
Tarlamızda uzun yıllar aynı bitkiyi yetiştirmek istiyoruz diyelim; her sene o bitkinin kullandığı bitki besin maddelerini toprağa versek dahi birim alandan aynı miktarda ve kalitede ürün elde edemeyiz. Aynı bitkinin her sene aynı tarlada yetiştirilmesi toprak yapısının tek yönlü olarak bozulmasına, erozyon zararının çoğalmasına, toprağın vereceği ürünün her sene azalmasına yol açacağı unutulmamalıdır. Bu durumda o bölgede belirli hastalık, zararlı ve yabancı otların katlamalı olarak çoğalacağı da göz önünde bulundurulmalıdır.
