Mandalinanın Tadındaki Sorunlar?
Kemal Erdoğan
Adanalı turunçgil üreticisi Mehmet Mühür, ABD Tarım Bakanlığı’nın hazırladığı Türkiye Mandalina Raporu’nu Türkçeye çevirip yayınlamamız için gönderdi. Raporu okuyunca son yirmi yılını takip ettiğim ürün bazında üretici birliklerinin yaşadığı süreç bir film şeridi gibi gözümün önünden geçti. Aklıma gelen konuları ve bir dizi soruyu sizlerle paylaşmak istiyorum.
Böyle bir raporu neden Tarım Bakanlığımız, ihracatçı birliklerimiz ya da üretici örgütlerimiz yayınlamaz. Üstelik bu raporda yer almayan turunçgil üretimimiz hakkında cevabını bilmediğimiz önemli sorular var. Ülkemizde turunçgil ürününün dal fiyatının düşük olduğu, ABD Tarım Bakanlığı’nın bu raporuyla da onaylandı.
Büyük umutlarla kurulan Ulusal Turunçgil Konseyi (UTK), dernek statüsüne dönüşmeseydi, acaba tüm turunçgil paydaşlarının daha kaliteli, daha önemli ve güncel verileri elimizde olabilir miydi?
Kuruluşunda üzerine yüklenen görevleri yerine getirebilmesi için UTK’ye gerekli mali gelir kaynakları sağlanmadı, konsey dernek statüsünde ve etkisiz kaldı. Fakat ihracatçı birliklerinin kurduğu Narenciye Tanıtım Gurubu (NTG) ihraç edilen her kutu turunçgilden aktarılan küçük bir yüzde ile dış pazarlarda turunçgillerimizi iyi tanıtabilecek bütçelere sahip oldu. Geçmişte, NTG ‘nin faal döneminde, Tarkan’nın rol aldığı, Rusça çekilen klibi izlemek için tıklayın.
NTG diğer tüm ürün tanıtım gurupları gibi kapatılıp merkeze alınmasaydı, UTK’nin iç pazardaki üretiminden düzenli bir geliri olsaydı, bu iki kurum ihtiyacımız olan bilgilerin yer aldığı, ABD Tarım Bakanlığı’nın hazırladığı gibi detaylı raporlar hazırlar mıydı?
Rapor kalitesi ve iletişim ürün paydaş iletişiminde mevcut durumumuzu mukayese edebilmeniz için bizim turunçgil paydaşları ile ABD turunçgil paydaşlarının web sayfalarını paylaşıyorum.
Dört yılda bir yapılan Dünya Narenciye Kongresi, bu sene 6-11 Kasım 2022 tarihlerinde ilk defa yapılacak. www.citruscongressturkey.org. Tüm dünyada turunçgil üreten ülkelerden insanlar Mersin’e gelecek. Etkinliğin ev sahibi Türkiye…
Gerek etkinlik için ihtiyaç duyulan bütçede gerekse turunçgil ile ilgili bilgilerin derlenmesinde sıkıntılar var. Ele güne mahcup olmamak, organizasyondan yüzümüzün akı ile çıkmak için dilerim ilgililer ve turunçgil paydaşları geç kalmadan seferber olur.
Seferihisar ile Samandağ arasında hangi çeşitten ne kadar, hangi yaşta ve ne sayıda turunçgil ağacımız var? Murcott mandalina ekmeye devam edelim mi, yoksa yeter mi bu kadar? Zamanında aşırı ekilen, büyük emek ve maliyetle yıllar içinde yetişmiş Mayer limon ağaçlarını üreticiler söküyor. Şimdi yine aşırı şekilde Murcot mandalina ekimi var. Murcot mandalinalarına ne zaman sıra gelecek? Doyma, durma noktası neresidir? Kim söyleyecek? ABD mandalina da hızlı büyüyorsunuz diye rapor yazmış. Bakalım kim dinleyecek. Dış güçler kendine çalışıyor. Turunçgil iç güçlerimizin paydaşların hali koordinasyonu ne zaman düzelecek? Düzelmedikçe de bu düzen değişmeyecek. O eski, plan-pilav hikâyesi…
ABD Tarım Bakanlığı Türkiye Mandalina Raporu
ABD Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi’nin (FAS) yakın zamanda bildirdiğine göre, Türkiye’deki mandalina üretiminin 2021-2022’de %9 artarak 1.75 milyon tona çıkacağı tahmin ediliyor. 2020-2021’deki üretim 1,6 milyon ton idi.
Akdeniz bölgesindeki elverişli hava koşulları nedeniyle ağaç başına yüksek verim, artan meyve bahçeleri ve meyve ağaçları da bekleniyor. Ancak Ege bölgesinde özellikle Satsuma çeşidinde verimin Mart ve Nisan 2021’de düşük sıcaklık koşulları nedeniyle yaklaşık %20 oranında azalması bekleniyor.
Mandalina Türkiye’de en çok üretilen narenciye olup, mandalinanın %84’ü Akdeniz bölgesinde üretilmektedir. Satsuma baskın çeşittir. Üreticiler, yüksek üretim maliyetlerini telafi edemeyecek kadar düşük olan dalında düşük satış fiyatları ile mücadele ediyor. Ağaçtaki ürün fiyatları, dış pazarlardan gelen düşük talep nedeniyle bir önceki sezona göre %50 oranında düştü. İhracatçılara göre aşırı yüksek yaz sıcaklıklarında dış pazarlardan yeterli talep yok.
Türk üreticiler, yeni çeşitlerin (Nova ,Murcott ve Fremont) ihracatının daha kârlı olduğuna inandıklarından, yeni mandalina çeşitleri yetiştirmeye yöneliyorlar. Mandalinaların çoğu taze tüketilmekte olup, yurt içinde en çok Satsuma çeşidi tercih edilmektedir.
2021-2022’de Türkiye’nin iç mandalina tüketiminin 784.000 milyon tona yükseleceği tahmin ediliyor. Bir önceki yıl Türkiye’nin iç mandalina tüketimi 739.000 milyon ton idi. Dalında düşük çiftçi toptan satış fiyatları ile yüksek perakende piyasa fiyatları arasındaki fark, çiftçiler için bir endişe kaynağı olmaya devam ediyor. Türkiye’de mandalina, toplam narenciye tüketiminin yaklaşık %26’sını oluşturmaktadır.
2021-2022’de mandalina ihracatının, daha yüksek üretim beklentileri ile bağlantılı olarak %11 artarak 1 milyon tona ulaşması bekleniyor. Mandalina ihracat sezonu Eylül ayında başlıyor. Türk ihracatçıları, artan kalite hacmi ve yüksek ihracat talepleri nedeniyle bu yıl rekor mandalina ihracatı bekliyor. 2020-2021’de Türkiye, çoğunluğu Rusya, Ukrayna ve Irak’a olmak üzere 898.483 milyon ton mandalina ihraç etti.
Irak ve Türk endüstrileri arasındaki pazarlama tercihleri konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle, 2019-2020 ve 2020-2021 yıllarında Irak’a mandalina ihracatı önemli ölçüde azaldı. Irak, Türkiye’nin normalde ihraç ettiği mandalinalarını değil, yeşil yapraklı kesilmiş mandalinaları tercih ediyor. Bununla birlikte, 2021-2022’de Irak’a ihracat, lojistik sorunlarının iyileştirilmesi ve daha iyi tercih anlayışlarıyla iyi başladı. Rusya, Türkiye’nin ana ihracat pazarı olmaya devam ediyor.
Ekim Alanı ve Ağaçlar
Türkiye’de mandalina dikimi 2019-2020’de 53.553 hektar ve 2018-2019’da 51.590 hektar olmak üzere 2020-2021’de toplam 55.000 hektara yükseldi. Ülkede 2019-2020’de 15,2 milyon ve 2018-2019’da 14,4 milyon olan 15,9 milyon ağaç var.
Raporun detaylarına aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz:
Kaynak: ABD Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi
