Köylere Hizmet Götürme Birlikleri; adından da anlaşılacağı üzere, köylerin yol, su, kanalizasyon ve benzeri temel altyapı ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve köylerin üye olduğu kuruluşlardır.
Daha önce tüm illerde kurulan söz konusu birlikler 2014 yılında yürürlüğe giren 6360 sayılı Kanun’la il sınırının büyükşehir belediyesi sınırı olarak kabul edilmesi ve söz konusu sınırlar içinde bulunan köylerin mahalle statüsüne dönüştürülmesiyle birlikte sadece büyükşehir belediyesinin kurulmadığı illerde kurulmaktadır.
Köylere hizmet götürme birlikleri 5355 Mahallî İdare Birlikleri Kanunu’nda (Md. 18) düzenlenmiştir. Söz konusu kanuna göre; ilçelerde, tarım ürünlerinin pazarlanması hariç olmak üzere, yol, su, kanalizasyon ve benzeri altyapı tesisleri ile köylere ait diğer hizmetlerin yürütülmesine yardımcı olmak, bizzat yapmak, yaptırmak ve kırsal kalkınmayı sağlamak üzere, tüm köylerin iştiraki ile o ilçenin adını taşıyan, köylere hizmet götürme birliği kurulabilir.
2022 yılı sonu itibariyle köylere hizmet götürme birliklerinin sayısı 451’dir.
Köylere hizmet götürme birlikleri köylerin temel ihtiyaçlarının karşılanmasında fonksiyon bakımından önemli olmakla birlikte, aslında bir kamu idaresi olan söz konusu birliklerin kamu idarelerinin tabi olduğu bir çok kanuna tabi olmaması beraberinde çeşitli şeffaflık ve kamu kaynağının suiistimali gibi tartışmaları (Birlik başkanlarına dört çeker lüks jeepler alınması vb.) getirmektedir.
Öte yandan, köylere hizmet götürme birliklerinin bulunduğu illerde hemen hemen aynı fonksiyonu ifa eden il özel idarelerinin de bulunması beraberinde hizmetlerde tekerrürü ve il özel idaresi vasıtasıyla yapılması gereken hizmetlerin dolambaçlı yollarla daha kolay şekilde söz konusu birlikler üzerinden gerçekleştirilmesi gibi uygulamalara yol açmaktadır. Bu durum Sayıştay’ın denetim raporlarında da dile getirilmektedir.
1. Köylere hizmet götürme birliklerinin yönetim yapısı
– Birlik başkanı merkez ilçelerde vali veya görevlendireceği vali yardımcısı, diğer ilçelerde kaymakamdır.
– Köylere hizmet götürme birliğinin meclisi, birlik başkanı başkanlığında, birliğe üye köylerin muhtarları ve o ilçeden seçilen il genel meclisi üyelerinden oluşur. Köylere hizmet götürme birliğinin encümeni birlik başkanının başkanlığında, meclisin kendi üyeleri arasından gizli oyla seçeceği iki il genel meclisi üyesi ve iki köy muhtarı olmak üzere beş kişiden oluşur.
