“Net ve tek bir sesle Rusya’nın Karadeniz Tahıl Girişimi’ne yeniden katılmasını sağlayabiliriz; küresel gıda güvenliğinin sorumlu bir şekilde yönetilmesi dünyanın ortak menfaatinedir…”
Josep Borrell Fontelles
Avrupa Birliği Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi
ve Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı
İstanbul’da imzalanmasının ardından yaklaşık bir yıl sonra 17 Temmuz’da Rusya, Ukrayna’nın küresel piyasaya tarım ürünleri ihraç etmesine izin veren Karadeniz Tahıl Girişimi’ni (KTG) yenilememe kararı aldı. Bu girişim, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin de vurguladığı üzere ‘buna büyük bir ihtiyaç duyan dünyaya bir umut ışığı’ olmuştu.
Rusya’nın kritik bir küresel gıda tedarikçisi olan Ukrayna’ya karşı başlattığı saldırı savaşından önce dünya arpa üretiminin beşte biri; mısırın altıda biri ve buğdayın sekizde biri Ukrayna’dan geliyordu. Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi, tahıl tarla ve silolarına saldırması ve Ukrayna limanlarını bloke etmesinin ardından küresel gıda fiyatları rekor seviyelere yükseldi ve birçok ithalatçı ülke için ihtiyaç duyulan gıda arzını tehlikeye soktu. Karadeniz Tahıl Girişimi, Ukrayna’dan yapılan tarımsal ihracat için yaşamsal bir güzergâh oluşturmayı ve küresel gıda fiyatlarını düşürmeyi amaçlıyordu.
Josep Borrell Fontelles
Birçok zorluğa rağmen KTG asıl amacına ulaştı. Ağustos 2022’den bu yana Ukrayna’dan 45 farklı ülkeye yapılan yaklaşık 33 milyon ton tahıl ve gıda ihracatı, Rusya’nın saldırısından kısa bir süre sonra rekor seviyeye ulaşan küresel gıda fiyatlarının yaklaşık yüzde 25 oranında düşürülmesinde etkili bir rol oynadı. Kamuoyuyla paylaşılan ticaret verilerinin de gösterdiği üzere buğdayın üçte ikisi de dâhil olmak üzere tahılın yarıdan fazlası gelişmekte olan ülkelere gönderildi.
Bununla birlikte KTG, Dünya Gıda Programı (WFP) için de tahıla sürekli bir erişim sağladı. 2023’te Afganistan, Cibuti, Etiyopya, Kenya, Somali, Sudan ve Yemen gibi gıda güvenliğinin en alt seviyede olduğu ülkelerdeki insani yardım operasyonlarını desteklemek amacıyla sağlanan buğdayın yüzde 80’ini Ukrayna tedarik etti. Dünyanın benzeri görülmemiş bir gıda kriziyle karşı karşıya olduğu bir dönemde Karadeniz güzergâhının yokluğu halinde WFP tahılı başka bir bölgeden, daha yüksek fiyatla ve daha uzun bir teslimat süresiyle temin etmek zorunda kalacaktır.
BM Genel Sekreteri [Rusya’nın] endişelerini gidermek için çalışma yapılması yönündeki önerilerini yinelemesine rağmen, Rusya bu kararı almıştır. Rusya suçu başkasına atmak için, kendi tarım ihracatının yeterince kolaylaştırılmadığını iddia ediyor. Ancak bu iddia, Rusya’nın tarım ihracatının iyi gittiğini gösteren kamuya açık ticaret verilerince doğrulanmamaktadır. Rusya, gübre ihracatı konusunda KTG’ye paralel olarak hazırlanan ve BM ile imzalanan Mutabakat Zaptı’ndan da önemli kazanımlar elde etmiştir. BM, düzenleyici çerçeveleri açıklığa kavuşturmak; bankacılık ve sigortacılık sektörlerinde özel çözümler bulmak amacıyla özel sektörle işbirliği yapmak için durmaksızın çaba sarf etmiştir. Bu çabalar AB ve ortaklarıyla yakın işbirliği içinde yürütülmüştür.
