Hasadın başlamasıyla birlikte zeytinde rekolte ve fiyat dünyada merak konusu oldu. Üretici, emeğinin karşılığını alıp alamayacağının endişesini yaşıyor. Tüketici de zeytinyağı rekor seviyelerden makul fiyata gelir mi diye bekliyor.
Zeytinyağı son yıllarda fiyatı dünya çapında en çok tartışılan tarımsal emtia arasında yer alıyor.
Hatırlarsanız son iki yıldır İspanya ve İtalya başta olmak üzere dünyanın önde gelen zeytin üretim bölgelerinde yaşanan kuraklık ve aşırı sıcaklar rekolteyi neredeyse yarı yarıya düşürürken, fiyatları en az ikiye-üçe katladı. Hatta Ocak 2024’te ton başına 10 bin dolar seviyelerini görerek tarihi rekoru test etti.
Ardından da Türkiye, Fas ve Suriye gibi ülkelerin zeytinyağı ihracatına getirdiği fon, kısıtlama ve kotalar gündem oldu.
Hatta Avrupa’da zeytinyağı “sıvı altın” diye anılmaya başlandı. Zira hırsızlık çeteleri bile bu ürünün peşine düştü. İspanya, İtalya, Yunanistan gibi ülkelerde marketlerden, depolardan tonlarca zeytinyağı çalındığı haberlerine şahit olduk.
İşte böyle bir sürecin ardından zeytinde yeni sezon başladı.
Üreticisinden tüketicisine kadar herkesin haklı olarak merak ettiği konu bu sezonki rekolte ve piyasada oluşacak fiyatlar. Tabii sektörde denklem bu kadar basit değil. Fiyatı belirleyen faktörlerin başında rekolte gelse de ülkelerin stok devri, üreticinin satış refleksi ve depolama gücünün yanı sıra piyasanın talebi, algı yönetimi ve spekülasyonlar da önemli etkiye sahip.
Türkiye’de kişi başına yıllık zeytinyağı tüketimi 2 kilogramın altına indi. İspanya’da ise 12.3 kg. Kişi başına yıllık zeytinyağı tüketimi
Yunanistan’da 10 kg,
İtalya’da 7.7 kg,
Fas’ta 4.5 kg,
Suriye’de 3.7 kg,
Tunus’ta 2.4 kg düzeyinde
Dolayısıyla yeni sezonla birlikte deyim yerindeyse sektörde ‘taktik savaşları’ sergileniyor. Yapılan her açıklama, paylaşılan her veri, alınan her karar ya da duyum sektörde yakından izleniyor.
Üretici haklı olarak yeni sezonda verdiği emek ve maliyetin karşılığını alıp alamayacağını merak ediyor.
Tüketici de zeytinyağı fiyatının makul seviyelerde olup olmayacağının yanıtını arıyor. Zira fiyatlardaki yükselişe karşın düşen alım gücünün tüketim tarafında yarattığı erozyondan zeytinyağı da nasibini aldı. Daha önce kişi başına yıllık tüketimin 2 kilogram seviyelerinde olduğu konuşulan Türkiye’de şimdilerde bunun 1,6 kilogram civarına kadar gerilediği tahmin ediliyor.
İspanya üretimde ve ihracatta lider
Zeytinyağı üretimi ve ihracatında dünya lideri İspanya. Her ne kadar son yıllarda üretimi iklimsel faktörlere bağlı olarak gerilese de izlediği ithalat politikalarıyla hâlâ söz sahibi ve fiyat belirleyici konumda. İspanya’da üretimin bu sezon geçen yıla göre yüzde 48 artarak yaklaşık 1,26 milyon tona ulaşması bekleniyor. En azından İspanya Tarım, Balıkçılık ve Gıda Bakanlığı’nın tahminleri bu yönde. Ama 2021/22 sezonunda İspanya’nın üretiminin 1.5 milyon tonu bulduğunu, geçen iki yılda da kuraklık ve aşırı sıcaklar yüzünden rekoltenin 600-700 bin tonlara kadar gerilediğini hatırlatalım. İspanya’nın yeni sezona normalin çok altında bir stokla girdiğini de belirtmekte fayda var.
Zeytinyağı ihracatında ikinci sırada yer alan İtalya, bu sezon üretim açısından İspanya kadar şanslı değil…
