Kiraların aşırı yükseldiği 2023 yılında ailelerin tüketim harcamaları içindeki paya göre “konut ve kira” birinci; akaryakıt fiyatlarındaki hızlı yükselişe bağlı olarak da ulaşım giderleri ikinci sıraya yükselirken, önceki dönemlerde hep en büyük paya sahip olan gıda ise üçüncü sıraya kaydı.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) ülke genelinde 10 bin 688 örnek ailede gerçekleştirdiği Hane halkı Bütçe Araştırması’nın 2023 yılı sonuçları, reel ekonomik koşulların etkisiyle hane halkı harcamaları ile gelirleri arasındaki dengede bozulma işareti verdi. Ailelerin tüketim harcamalarının kompozisyonu geçen yıl hem gelir grupları arasında hem de harcama alanlarına göre radikal biçimde değişti.
Yeni sıralama: Kira, ulaşım, gıda
TÜİK’in açıkladığı verilere göre geçen yıl Türkiye genelinde hane halklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı yüzde 23,9 ile konut ve kira aldı. Bu harcama grubunun toplamdaki payı önceki yıla göre 1,5 puan arttı. Toplam tüketim harcamalarındaki payı 0,5 puan artarak yüzde 21,9’a yükselen ulaştırma harcamaları ikinci, payı 2,3 puanlık düşüşle yüzde 22,9’dan yüzde 20,6’ya gerileyen gıda ve alkolsüz içecek harcamaları üçüncü sırayı aldı.
Buna göre ülke genelinde hane halklarının toplam tüketim giderlerinin üçte ikisini kira, ulaşım ve gıda olmak üzere üç alana yapılan harcama oluşturmaya devam etti, ancak sıralama değişti.
Eğitim ve sağlığın payı çok düşük
Toplam hane halkı tüketim harcamaları içinde mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetlerinin 2022’de yüzde 6,4 olan payı 2023’te yüzde 6,5’e, lokanta ve otellerin payı yüzde 5,8’den yüzde 5,9’a, giyim ve ayakkabının payı yüzde 4,9’dan yüzde 5,4’e, bilgi ve iletişimin payı yüzde 3,8’den yüzde 3,9’a, sigorta ve finansal hizmetlerin payı yüzde 0,6’dan yüzde 0,8’e çıktı. Buna karşılık alkollü içecekler ve tütün ürünlerinin toplam tüketim harcamasındaki payı yüzde 3,2’den yüzde 2,8’e, eğitimin payı yüzde 1,4’ten yüzde 1’e, kişisel bakım sosyal koruma ve çeşitli mal ve hizmetlerin payı yüzde 3,3’ten yüzde 3,2’ye geriledi. Toplam tüketim harcaması içinde sağlığın yüzde 2,2, eğlence, spor ve kültürün yüzde 1,9 olan payları ise değişmedi. Buna göre sigorta ve finansal hizmetler, eğitim, eğlence, spor ve kültür ve sağlık, toplam tüketimde en düşük payları alan harcama alanları olmaya devam etti.
Hanelerin tüketim harcamalarını karşılaştırılabilir hale getirmek amacıyla hane halkı büyüklüğü ve kompozisyonunu dikkate alarak eşdeğer fert başına tüketim harcaması hesaplayan TÜİK, aylık ortalama tüketim harcamasını hane halkı başına 24 bin 383 TL ve eşdeğer fert başına harcamayı 12 bin 521 TL olarak tahmin etti.
