İsrail’in Türkiye’deki özellikle domates konusundaki saltanatı 2022 yılından itibaren bitmeye başladı ve her yıl azalmaya devam etti. İsrail’den boşalan domates tohumu pazarını 2023 yılında Çin, Tayland, Hindistan ve Ürdün aldı.
İsrail’in 7 Ekim 2023 günü Gazze şeridine başlayan saldırıları sonucu Türkiye’nin İsrail devletine karşı herhangi bir hamle almadığına yönelik bir kamuoyu baskısı oluştu. Bu baskılar sonucu Türkiye-İsrail ilişkileri en son Ticaret Bakanlığı’nın 9 Nisan’da 54 ürüne kısıtlaması ile devam etti. Tabii bu yasaklamanın dışında bizim İsrail ile uzun süredir devam eden sebze tohumu ticaretimiz var. Eğer bugün tohum alamazsak domates, soğan ve turp gibi birçok sebzeyi yetiştiremeyeceğimiz yönünde bir görüş var. Peki, gerçekte böyle mi? Şu anda durum nedir? Aklımıza takılan bu gibi sorulara hep beraber bakalım.
Son 25 yıla baktığımızda Türkiye 80 ülkeden 62 bin ton sebze tohumu ithalatına 2 milyar dolar ödedi. Bu zaman zarfı içinde en çok sebze tohumu ithal ettiği ülke, şaşıracaksınız ama Ukrayna oldu. Ukrayna’yı takip eden ülkeler Çin, Danimarka, Bulgaristan ve İtalya.
İsrail bu listede 22’nci sırada yer alıyor. Miktar olarak durum bu iken ödediğimiz para yani değer bakımından incelediğimizde tablo tamamen değişiyor. Ülke olarak 294 milyon dolar ile en çok ödemeyi Hollanda’ya yaptık. Hollanda’yı 269 milyon dolarla İsrail, 203 milyon dolarla Çin, 166 milyon dolarla Tayland ve 154 milyon dolarla Peru takip ediyor. Bu ilk beş ülke son 25 yılda ödediğimiz paranın yarısından fazlasını aldı.
Şimdi karşımıza şu soru çıkıyor: Nasıl oluyor da miktar bakımından 22’nci olan İsrail en çok para ödediğimiz ikinci ülke oldu? Bunun nedeni İsrail devletinden ithal edilen elit kademedeki tohumlardan elde edilen sertifikalı tohumların yurt içinde satılması.
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı açıklamasında “Türkiye’de kullanılan tohumların yüzde 97’si ülkemizde üretilmektedir. Yerli firmalarımızın oranı ise yüzde 90’dır” diyor.
İşte o iş böyle oluyor. Firmaların yurt dışından aldıkları tohumları ülke içinde çoğaltarak satması bizi tohumda bağımsız yapıyor mu? Bunu herkesin düşünmesi gerekir?
