Gıda enflasyonu kontrol altına alınamıyor. İhtiyaçlar hiyerarşisinin temelinde yer alan beslenme giderek daha da hassaslaşıyor. Bu konu kamuoyunda her boyutuyla tartışıldı.
Bugünkü enflasyonun dizginlenebilmesi için “beklenti enflasyonu”nun kırılması gerekiyor. Enflasyonun yükseleceği beklentisi, enflasyonu körüklüyor. Elbette maliyet ve talep yönlü baskılar mevcut.
Fakat bunların ötesinde beklenti enflasyonu, bir yandan talebi ihtiyacın çok üzerine tırmandırırken, diğer yandan fiyat artışlarının otomatiğe bağlanması gibi bir durumu da ortaya çıkarıyor. Merkez Bankası’nın temmuz ayı beklenti anketinde, yıl sonu TÜFE beklentisi yüzde 43,92’den yüzde 59,46’ya yükseldi.
TÜİK, tarım ürünleri üretici fiyat endeksini (Tarım-ÜFE) yıllık %62,48 gibi yüksek bir oranda açıkladı. Yıllık %44,50 olan Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE)’nin oldukça üzerinde. Üretici fiyat endeksleri, gelecekte TÜFE’nin seyrini de belirlediği için son derece önemli.
Tarım-ÜFE’de, %108,92 ile sebzeler ile kavun-karpuz, yıllık artışın en yüksek olduğu alt grup… Bunu %90,79 ile canlı kümes hayvanları ve yumurta izliyor… Son akaryakıt zamları, üretimden çok nakliye maliyetlerini artırdı. Üretim maliyetlerine yansıması ise bundan sonraki sezonlarda gerçekleşecek. Yaz döneminde en düşük seviyede olması gereken meyve ve sebze fiyatları hala çok yüksek.
Peki neler yapılabilir?
Hasatta ve nakliyede büyük ürün kayıpları olmakta, sonrasında ise ürünlerin raf ömrü de kısalmakta. Özellikle dayanıklılığı az ürünlerde soğuk zincir mutlaka sağlanmalı.
Ticaret Bakanlığı’nın “Perakende Ticarette Uygulanacak İlke ve Kurallar Hakkında Yönetmelik’te Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” neredeyse bir yılını dolduruyor ancak herhangi bir sistem kurulamadı. Yönetmelikle, kamuoyunun aydınlatılacağı ve tüketicinin fiyat karşılaştırması yapabileceği bir veri paylaşım sistemi oluşturulacaktı. Bunun bir an önce hayata geçirilmesi gerekiyor.
Arz zincirinin mutlaka kısaltılmalı. Hal Kanunu, kent tarımı ve örgütlenme konularında acilen adımlar atılmalı. Ürün ve girdi piyasalarında monopol veya oligopol yapılara izin verilmemeli. E-ticaretin tarım sektöründe yaygınlaşması ile arz zinciri kısalacağı gibi şeffaflık ve rekabet ortamı da oluşacaktır. Üretim maliyetleri bir başka önemli neden.
