Zeytinyağında rekor stok devri tehlikesi

Türkiye 2024 yılını 100 bin tonu aşkın zeytinyağı stok devri ile kapattı. Rakamın bu yıl 200 bin tonu aşması bekleniyor. Sektör temsilcileri, bu durumda devreden stok miktarının ikinci sınıf zeytinyağına dönüşeceğine dikkat çekiyor. Ayvalık Ticaret Odası Başkanı Ali Uçar, “Üretimin korunması ve ürünün değerini bulması için acil çözümler gerekli” dedi.

Zeytinliklerin maden­ciliğe açılması tar­tışmaları sürerken, zeytinyağı sektörü başka bir önemli sorun olan rekor devir stok tehlikesi ile kar­şı karşıya bulunuyor. Sek­tör temsilcileri geçen yıl 100 bin tonun üzerinde olan dev­reden stok miktarının bu yıl 200 bin tonu geçmesini bek­liyor.

Zaman zaman uygu­lanan dökme ihracat yasağı ve kota sınırlamaları, Türki­ye’nin dış pazarlarda müşte­ri kaybetmesine neden olu­yor. Bu da yüksek üretime rağmen ihracatın artmasının önünde engel oluşturuyor. İhraç edilemeyen ve iç piya­sada da tüketilemeyen zey­tinyağı ise stokta kalıyor. Bu ürünlerin bir kısmı zamanla kalitesini kaybederek ikinci sınıf yağa dönüşüyor ve daha düşük fiyatlarla satılmak zo­runda kalınıyor.

Üretimin yarısı devreden stok olacak

Türkiye 2024/2025 sezo­nunda zeytinyağında 475 bin tonla rekor üretim gerçekleş­tirdi. 2022/23 sezonunda 421 bin 717 ton olan üretim ile kar­şılaştırıldığında söz konusu artışın yüzde 12,6’ya tekabül ettiğini aktaran Ayvalık Tica­ret Odası Başkanı Ali Uçar, bu büyümeye rağmen, dökme ih­racat yasağının fiyatlarda dü­şüşe ve ihracat pazarların­da kayıplara neden olduğunu söyledi.

Envanteri belli olma­yan ve 2023’ten kalan 125 bin tonluk stok ile birlikte yak­laşık 600 bin tonluk ürünle Türkiye’nin dünya sıralama­sındaki 2’nciliği koruduğunu kaydeden Uçar, bu sevindiri­ci gelişmeye rağmen üretici­lerin iç ve dış piyasalarda ya­şanan fiyat baskısı nedeniyle ciddi bir darboğazda olduğu­nu iletti.

Yüksek girdi mali­yetlerine rağmen, üreticinin elindeki ürünün maliyetinin altında fiyatlarla alındığını ve bu durumun üretimin sürdü­rülebilirliğini tehdit ettiğini bildiren Uçar, “Güncel verile­re göre, üreticiden kilo bazın­da alım fiyatları 160 ile 200 TL aralığında seyrederken, litre bazında fiyatlar 175 ile 225 TL aralığında bulunuyor. Oysa üretim maliyeti kilogram ba­şına 190 ile 220 TL’yi buluyor. Geçen yıla göre fiyatlarda yüz­de 20 ile 30 oranında düşüş gözlemleniyor. Ayrıca, sezon sonunda yaklaşık 200 bin ile 225 bin tonluk stok devri bek­leniyor. Bu devir toplam üreti­min neredeyse yarısına karşı­lık geliyor” dedi.

İspanya’daki rekolte artışı beklentisi fiyatları etkileyecek

Buna karşın ihracatın yal­nızca 75 bin ton seviyesinde kaldığını hatırlatan Uçar, ambalajlı ihracat oranı yüzde 30’un altında ka­lırken, dökme ihracat oranın halen yüzde 70’in üzerinde seyrettiğini açıkladı. Oysaki söz konusu oranların tam ter­si olması gerektiğini belirten Uçar, “Önümüzdeki 2025- 2026 sezonunda ise başta İs­panya olmak üzere dünya ge­nelinde yüksek rekolte bek­lentisi nedeniyle uluslararası piyasalarda fiyatların daha da düşmesi öngörülüyor. Bu nedenle, Türkiye’deki üreti­cinin korunması ve ürünün değerini bulması için acil tedbirler alınması kaçınıl­maz.

Özellikle lisanslı depo­culuk uygulaması, ürün arzı­nın planlı şekilde iç piyasaya sunulmasına, fiyatların den­gelenmesine ve ihracatçının izlenebilir ve kaliteli ürüne kolay erişimine olanak sağla­yacak. Bu sistem aynı zaman­da piyasadaki spekülatif ha­reketlerin önlenmesinde de kritik rol oynayacak. Türki­ye’nin geleneksel değeri olan zeytinyağında üretici korun­madan, ihracat sürdürülebi­lir hale getirilmeden ve de­ğer zinciri güçlendirilmeden sektörün büyümesi mümkün değil. Tüm yetkili kurumları üreticinin ve markalaşmanın yanında durmaya davet edi­yoruz” diye konuştu.