Ümit Özlale: Et fiyatları ve enflasyon üzerine

Geçen haftalarda yaptığı­mız bir tespiti tekrarlaya­rak başlayalım: Türkiye gibi enf­lasyonun çok yüksek olduğu ve beklentilerin yönetilemediği ül­kelerde enflasyonla mücadele sadece para politikasının başarı­sına bırakılamaz. Tarım, ticaret, enerji, sanayi ve maliye politika­larında yapısal reformlar yapıl­madıkça enflasyon ancak geçici olarak ve yüksek bir toplumsal maliyetle düşecektir. Son dö­nemlerde artan et fiyatlarını ve bunun için önerilen çözüm öne­rilerini bu çerçevede değerlen­dirmek gerekiyor.

Yıllardan beri izlenen yan­lış tarım politikaları sonucunda et fiyatları arttı ve bu artışı diz­ginlemek için daha önceki yıl­lardan alışageldiğimiz üzere it­halata başvuruldu. Et fiyatları­nın bu dönemde artması sadece Türkiye’ye mahsus bir olumsuz­luk zira dünyada gıda enflasyo­nu neredeyse kıpırdamıyor; et fiyatlarında kayda değer bir ar­tış yok; üretim maliyetini arttı­ran temel unsurlardan biri olan döviz kuru da yatay seyrediyor. Demek ki sorun bizde. Üstelik bu sorunla da ilk defa karşılaş­mıyoruz: Son 10 sene içinde et fiyatlarını kontrol etmek için ar­tan oranlarda et ithal ediyoruz. Artık et ithalatıyla sorunları ka­lıcı olarak çözemeyeceğimiz, an­cak ve ancak öteleyebileceğimiz ortada.

Ne yapmalı?

Peki ne yapmalı? İlk önce dün­yada hiçbir ülkenin tarımdan çıkmadığını ve strate­jik öneminden dolayı tarımı denetleyip, des­tekleyip düzenlediği­ni not edelim. Bizim de ürün planlaması açı­sından düzenlemeleri yapacak ve bakanlığın koordinasyonunda ça­lışacak bir üst düzen­leme kuruluna ihtiya­cımız var. Bu tür bir planlama aklını bakanlığa yer­leştirmemiz gerekiyor.

Bitkisel ya da hayvansal üre­tim yapmasından bağımsız ola­rak çiftçimizin en önemli so­runlarından biri belirsizlik ve beraberinde gelen nakit akışını yönetememe… Dolayısıyla veri­lecek olan desteklerin zaman­laması kritik önem taşıyor. Bu desteklerin süt sağılmadan, be­si hayvanı kesime gitmeden ön­ce verilmesi ve diğer destek öde­melerini de üretim sonrası en geç üç ay içinde ödenmesi gere­kiyor.

Hayvansal üretim yapan çift­çinin en önemli ve belirsiz ma­liyet kalemlerinden biri de yem fiyatları. Yem ithalatına bağım­lılık çiftçiyi kur artışlarına da­ha da duyarlı hale getiriyor. Bu problemin de çözümlerinden biri Türkiye’nin bitkisel ürün planlamasını yem üretimini dik­kate alacak şekilde yapmasıdır. Yani iş yine dönüp dolaşıp tarım gibi stratejik sektörlerde plan­lamanın önemine geliyor. Yem konusunda çözümlerden biri de hayvansal üretim işletmelerinin kendi karma yem ünitelerine sa­hip olmasının desteklenmesi…

Bir başka çözüm önerisi de bü­yükbaş besicilikte zamana bağlı kısa süreli besleme modeline ge­çilmesi olabilir. Yem tüketimi ve bakım süresi açısından bir ma­liyet optimizasyonunun sağlan­dığı bu modelde dikkat edilmesi gereken kritik noktalardan ikisi hayvan refahının gözetilmesi ve veteriner hekim takibinin yapıl­masıdır. Sadece bu açıdan değil genç hayvan ölümleri başta ol­mak üzere zayiatın azaltılması için de veterinerlik hizmetleri­nin iyileştirilmesi ve taşra teşki­latının kapasitesinin güçlendi­rilmesi gerekiyor.

Hayvansal üretim yapan çift­çinin karşı karşıya kaldığı be­lirsizliği azaltmanın yolların­dan biri de parite uygulaması­nın getirilmesi. Bu yolla çiğ süt ve et üreticilerinin girdi fiyatla­rındaki olası artışlara karşı ko­runması sağlanabilir. Tam da bu noktada tarım ve ticaret po­litikalarının kesişimindeki bir problemden bahsetmek gere­kiyor. İlk olarak Aksaray’da bu problemle karşılaşmıştık. Çiğ süt üreticisinin ürününü alan fabrika aynı zamanda bölgedeki büyük yem üreticilerinden biri. Çiğ süt üreticisinin ürününü de ancak yemi kendisinden alma­sı şartıyla satın alıyor.