Başlıktan anladığınız üzere, bu yazımda Covid pandemisi ile başlayan ve halen süren “küresel buğday ve çip krizlerini” irdeleyelim istedim. Çünkü her ikisi de dünya için vazgeçilmez ve hayati önemde!
Buğday:
Web arama sonuçlarıma göre, 2022’de Global buğday pazarı yaklaşık 153.2 milyar dolar tüketim değerine ulaştı. 2023- 2028 arasında %5.3/yıl büyümesi bekleniyor. Global buğday pazarının en hızlı büyüyenleri; Asya-Pasifik ülkeleri. Onu Avrupa ve Kuzey Amerika takip ediyor. ABD, Rusya, Ukrayna ve Kanada, başlıca ihracatçılar arasında yer alıyor. Çin ve Hindistan da buğday üretim ve tüketiminde lider ülke konumunda.
Buğday üretiminde genel dünya sıralaması; Çin %20.6 | Hindistan %16.7 | Rusya %12.8 | Amerika Birleşik Devletleri %7.7 | Fransa %5.6 | Kanada %5.3 | Avustralya %4.8 | Pakistan %4.1 | Türkiye %3.2 | Almanya %3.2 | Ukrayna %3.0. Türkiye (%78’ini) ve diğer Avrupa ülkeleri buğday ithalatlarının çoğunu Rusya ve Ukrayna’dan karşılıyor.
Bu tabloya bakınca ABD ve Avrupa’nın neden Ukrayna’ya kol kanat gerdiğini anlamak hiç de zor değil. Bu nedenle Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası Türkiye’nin “Tahıl Koridoru” anlaşmasında arabuluculuk yapması ve bunu yeniden sağlayabilmesi dünyanın gıda krizine girip girmemesi son derece kritik öneme sahip.
Çip, yarı iletken:
2022’de Global yarı iletken çip pazarı yaklaşık 580.1 milyar dolar. Bunun 2023’te 634.5 milyar dolara ve 2032’de 1,124.5 milyar dolara ulaşması, 2023-2032 arasında yıllık %7.1 oranında büyümesi bekleniyor. Global çip pazarını Asya-Pasifik pazarı domine ediyor.
Onu Kuzey Amerika ve Avrupa takip ediyor. Yarı iletken çiplerin en büyük üreticisi ve tüketicisi ise Çin. ABD, Güney Kore, Japonya ve Tayvan da diğer ana oyuncular. Çip üretiminde genel dünya sıralaması; Tayvan: %54 | ABD: %12 | Güney Kore: %10 | Çin: %8 | Japonya: %7 | Avrupa Birliği: %6 | Diğerleri: %3 Tayvan, TSMC adlı şirket sayesinde dünyanın en büyük ve en değerli çip üreticisi konumunda. TSMC, Apple ve Intel gibi devlere çip tedarik ediyor.
ABD, Intel ve Samsung gibi şirketlerle çip üretimini artırmak için rekor yatırımlar yapmayı planlıyor. Bu tabloya bakınca da ABD’nin Tayvan’a neden yakın markaj yaptığını, Çin-Tayvan gerginliğinin ana sebeplerini görebiliyoruz.
Özetle, birbiriyle alakasız gibi görünen bu iki ürün, buğday ve çip; büyük küresel kriz yaratma riski taşıyor. Her ikisi de petrolden sonra dünyanın ekonomik ve politik dengelerini sarsacak en önemli faktörler haline gelmiş durumda.
Buğday, insanlığın en temel gıdalarından biri.Diğeri yani çip ise artık insanlığın onsuz yaşamı sürdüremeyeceği “teknolojinin” hem beyni hem de kalbi. İnsanlık her ikisine de muhtaç: Ne gıdasız olur ne de çipsiz.
“Gıdayı anladık da çip nasıl aynı önemde olabilir?” diye soranlara hatırlatmak isterim: Dünya nüfusu 8 milyar ve her geçen gün de artıyor. Kesintisiz gıda, beslenme, temiz hava ve su ihtiyacının karşılanması ve sürdürülmesi bunca kalabalık ve karmaşık bir dünyada, bundan böyle teknoloji, yani çip olmadan imkansız!
