2005 yılında toprağın korunması, geliştirilmesi, tarım arazilerinin sınıflandırılması, asgari tarımsal arazi ve yeter gelirli tarımsal arazi büyüklüklerinin belirlenmesi ve bölünmelerinin önlenmesi gibi amaçlarla 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu çıkarılmış olup daha sonra bu kanunda, dokuz ayrı kanun ve bir kanun hükmünde kararname ile esaslı değişiklikler yapılmıştır.
Tarım arazilerinin kiralanması konusu ise kanuna 2014 yılında eklenen “Tarımsal arazi edindirme iş ve işlemleri” başlıklı 8/K maddesine, 23 Mart 2023’de eklenen dört ayrı fıkra ile getirilmiştir. Bir başka anlatımla, kanun 2005 yılında yürürlüğe girmiş, tarımsal arazi edindirme konusu 2014’te düzenlenmiş; kiralama konusu ise 2023 yılında kanuna girmiştir. Bu kronolojik belirleme, kiralama ile ilgili hükümlerin, ilgili kanunun yürürlüğe girmesinden tam 18 yıl sonra kanunda yer aldığını gösterdiğine göre; bu kadar yıl sonra gelen bu düzenlemenin hangi gereksinimden doğduğunu ve getirilen düzenlemenin kamu yararına uygun olup olmadığını incelemek gerekir.
YÖNETMELİK DÜZENLEMESİ
Tarım ve Orman Bakanlığı, 22 Ağustos 2024 tarihli Resmi Gazete’de, “İşlenmeyen Tarım Arazilerinin Tarımsal Amaçlı Kiraya Verilmesine İlişkin Yönetmeliği” yayımlayarak kiralama konusunu gündeme almış bulunmaktadır. İki yıl işlenmeyen tarım arazilerinin bakanlık eliyle kiralanması taleplerinin çiftçilerden değil, bu arazileri kullanmak isteyenlerden geldiğini basına da yansıyan demeçlerden anlamaktayız. Türkiye İhracatçılar Meclisi Tarım Kurulu başkanı, sektör olarak uzun süredir kiralama uygulamasıyla ilgili olarak bakanlığa taleplerini ilettiklerini; tarım arazilerinin kiralanmasının önem arz ettiğini; çiftçilerin revaçta olan ürünleri ekmek istediklerini, bu durumun da gıdada arztalep dengesini bozduğunu ifade ederek senelerdir ısrarla sürdürdükleri kiralama isteklerini açıkça ortaya koymaktadır. İstanbul Hububat Bakliyat Yağlı Tohumlar ve Mamülleri İhracatçı Birliği başkanının da aynı doğrultuda ve sektör olarak uygulamaya sıcak baktıkları yolunda yaptığı açıklamalar; isteğin köylü veya çiftçilerden değil, bu kesime ait arazileri kullanmak isteyenlerden geldiği düşüncesini doğrulamaktadır. Gıda ihracatçıları ve işlenmiş gıda üreticileri, kiralama uygulamasının hemen gerçekleşmesini beklerken toprak sahiplerinin kiralanacak arazilerin ve kira bedellerinin belirlenmesinde söz sahibi olamamaktan kaynaklanan kaygı ve korkuları bulunmaktadır.
KİRALAMA KİME YARAR?
Uygulamanın topraksız çiftçiyi koruma ve köylüye toprak edindirme amacıyla değil, tarım arazilerinin verimli değerlendirilmesini sağlamak amacıyla çıkarıldığı, düzenlemelerin amaç maddelerinde yer almaktadır. Tarım arazilerini daha verimli kullanmak, daha çok ürün almak kamu yararına olsa da mülkiyet hakkına çok ciddi bir müdahale olan bu kanun ve yönetmelikte kaygı yaratan hükümler yer almaktadır.
