Özgür Özel’in “Erdoğan’la değil anayasa, menemen bile yapmam” sözü topu bizim sahaya düşürdü ve bu hafta menemen pişireceğiz!
Siyasilerin demeçleri sayesinde, seyrek de olsa gündeme katkıda bulunuyorum.
Sağ olsunlar!
Örneğin, geçenlerde sayın Erdoğan, torbanın içindeki büyük turptan ve dananın kuyruğundan (pöçük) söz edince, ben de turp ve pöçük konusundaki bildiklerimi okuyucularımla paylaşma fırsatını buldum.
Bu seferki pas Özgür Özel’den geldi. Özel, “Erdoğan’la değil anayasa, menemen bile yapmam” deyince, top yine bizim sahaya düştü.
Onun için bu hafta menemenden söz edeceğim!
Şimdi, bu kolay yemeği pişirmenin tam zamanı.
Domatesler, dolgun dudaklar gibi kan kırmızısı oldu. Kokusu baş döndürmeye başladı. Bu mevsimde etli olur. İçi henüz kazık bağlamadığı için, “kazık yeme” ihtimaliniz zayıftır.
Zeytinyağının yeni mahsul sızması, şişelerde zümrüt yeşili parıltılar saçar. Yeşil sivri biber, şimdi çıtır çıtırdır.
Yumurtaya bir şey diyemem. Kabuğun içinden, yürüyen mi, koşan mı, yoksa tıkış tıkış kümeslerde yan gel yatan tavukların üretimi mi çıkar, bilemem. Yumurtasıyla övünenlere de pek inanasım gelmez.
Tüm bu karışıma, birkaç kalın dilim de taze ekmek eklemek gerekir. Bu ölçü, yarım ekmeğe eşittir. Çünkü işin sonunda tavanın dibini sıyırtmak gerekir! Bu da en iyi taze ekmek içiyle yapılır ki, tavanın dibinde biriken suyu sünger gibi emsin!
Yemeğe daha da lezzet katmak isterseniz, serin bir pembe şarap veya buz gibi bir birayı öneririm.
Yaz gelince, özellikle öğle yemeklerinde menemen, bizim sofradan pek eksik olmaz. Cilveli bir yaz sevgilisi kadar keyif verir bana.
Sevdiğim yemeklerin kökünü araştırmak, iflah olmaz bir tutkumdur.
Aradım, taradım, menemen konusunda fazla bir bilgiye ulaşamadım. Öğrendiğim tek gerçek ise menemenin 18. yüzyıl ortalarına doğru sofralarda görüldüğüdür. Çünkü bu döneme kadar domates, Avrupa kıtasında sebze olarak değil de süs bitkisi olarak yetiştirilmiştir.
Kırmızı renginin zehir içerdiğinden korkan Avrupalı, onu yemekten uzun yıllar çekinmişlerdir.
Zavallı cahiller! Bunca yıl, bu muhteşem lezzetten mahrum bırakmışlar kendilerini!
Kimileri bu lezzetli yemeğin, bir bağcı yemeği olduğunu, Güney Fransa ve İtalya’da doğduğunu öne sürer. Onlara göre bağ işçileri, çevredeki tarlalardan topladıkları domates ve biberleri, yine köylülerden satın aldıkları yumurtalarla karıştırıp, bu çok lezzetli ve doyurucu yemeği icat etmişlerdir.
Bu söylem bana inandırıcı gelmektedir.
Menemen’e bizim tarafımızdan bakarsak, daha başka bilgilere ulaşırız ki bunlar da çok inandırıcıdır.
Öncelikle şunu açıklamam gerekir: Bu yemeğe kimileri ‘menemen’, kimileri de ‘melemen’ der. Türk Dil Kurumu’nun imla kılavuzu, doğru yazımın “menemen” olduğunu belirtir. Ben de bu şekilde kullanırım. ‘Melemen’ kelimesinin ise nereden geldiği konusunda bir bilgi edinemedim. Belki de Menemen ilçesinin adının, yöre lehçesinde ‘Melemen’ diye telaffuz edilmesindendir!
Araştırmacı Oktay Özengin, bu yemeğin ilk yapıldığı yerin, İzmir’in meşhur Menemen ilçesi olduğunu söyler. Buna kanıt olarak da Türkiye’de ilk domates yetiştirilen yerlerden birinin Menemen ilçesi olmasını gösterir.
Türkiye’de ilk domates tarımı, 1900’lü yılların başında Adana bölgesinde yapılmıştır. İzmir’e geliş tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Ticaret ve Zahire Borsası kayıtlarına bakarsak, 1920’li yıllarda domatesin İzmir ve çevresinde yetiştirilmeye başlandığını söylemek mümkündür. Menemen’de ise domates üretiminin İzmir’le aynı tarihlere rastladığını söyleyebilirim.
