FAO Gıda Fiyat Endeksi’nin yüzde 0,5 gibi sınırlı bir gerileme gösterdiği Ekim ayında, fiyatların arttığı tek ürün grubu dokuz aylık düşüşünü sonlandıran süt ürünleri oldu. 33’ü Afrika’da olmak üzere dünya genelinde toplam 46 ülkenin gıda için dış yardıma ihtiyacı olduğunu bildiren FAO, çatışmalar ve zayıf para birimlerinin kırılgan ülkelerdeki açlığı artırdığı uyarısı yaptı.
Küresel ölçekte ticareti yapılan gıda emtia fiyatlarındaki aylık değişimleri yansıtan BM Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) yayınladığı rapora göre, küresel gıda fiyatları Ekim 2023’te Eylül ayına kıyasla yüzde 0,5’lik bir düşüşle ortalama 120,6 puan seviyesine geriledi. FAO Gıda Fiyat Endeksi, bir yıl önceki değerine göre yüzde 10,9 düşüş gösterdi.
Tek artış süt ürünlerinde
FAO Tahıl Fiyat Endeksi Ekim ayında bir önceki aya kıyasla yüzde 1,0 oranında geriledi. Uluslararası pirinç fiyatları genel olarak durağan seyreden küresel ithalat talebi nedeniyle yüzde 2 oranında düşerken, buğday fiyatları da ABD’deki güçlü arz ve ihracatçılar arasındaki güçlü rekabet nedeniyle yüzde 1,9 oranında geriledi. Buna karşılık iri taneli tahılların fiyatları, Arjantin’deki arzın daralmasıyla yükselen mısır fiyatları sebebiyle hafif bir artış gösterdi.
FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi ise Ekim’de yüzde 0,7 geriledi. Fiyatlar, mevsimsel olarak artan üretim ve durgun küresel ithalat talebi sebebiyle düşen dünya palm yağı fiyatlarının soya, ayçiçeği ve kolza yağı fiyatlarındaki artışı dengelemesi sonucu gerilerken, soya yağı fiyatları ise biyodizel sektöründen gelen güçlü talep nedeniyle yükseldi.
FAO Şeker Fiyat Endeksi yüzde 2,2 oranında gerilemesine rağmen yıl başındaki seviyesinin yüzde 46,6 üzerinde kaldı. Ekim ayındaki düşüş temel olarak Brezilya’daki güçlü üretim hızından kaynaklanırken, önümüzdeki yıl daha sıkı bir küresel arz görünümüne ilişkin endişeler düşüşü sınırladı.
FAO Et Fiyat Endeksi, özellikle Doğu Asya’dan gelen zayıf ithalat talebinin uluslararası domuz eti fiyatlarında düşüşe yol açmasının, kümes hayvanları, büyükbaş ve küçükbaş et fiyatlarındaki sınırlı artışları fazlasıyla telafi etmesiyle yüzde 0,6 oranında geriledi.
FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi ise Ekim ayında yüzde 2,2 artarak dokuz aylık düşüşünü sonlandırdı. Süt tozu fiyatları, hem yakın hem de uzun vadeli arz için artan ithalat talebinin yanı sıra El Niño hava koşullarının Okyanusya’da yaklaşan süt üretimi süreci üzerindeki etkisine ilişkin belirsizlikler nedeniyle en fazla artış gösteren ürün oldu.
Dünyanın geniş tahıl stokları
Bu arada FAO, yeni Tahıl Arz ve Talep Özeti’nde, 2023 yılında dünya tahıl üretimi tahminini rekor bir seviye olan 2 milyar 819 milyon tonda tuttu.
Ülke düzeyindeki rakamlarda bazı düzeltmeler yapılırken, özellikle Çin ve Batı Afrika’nın çoğunda iri taneli tahıl üretimine ilişkin rakamlar artırıldı, ABD ve AB içinse tahminler düşürüldü. Buğday üretim tahminleri Irak ve ABD için yükseltilirken, AB ve Kazakistan için aşağı yönlü revize edildi. Dünya pirinç üretiminin 2023/24 döneminde bir önceki yıla göre marjinal bir artış göstereceği tahmin ediliyor. Yeni revizyonlar Hindistan’daki üretim artışını kapsarken, başta Endonezya’daki üretim beklentilerinin daha da düşürülmesi olmak üzere yapılan diğer revizyonları fazlasıyla dengeliyor.
2023/24 sezonunda dünya tahıl kullanımının 2 milyar 810 milyon tona ulaşacağı tahmin edilirken, hem buğday hem de iri taneli tahılların toplam kullanımının 2022/23 seviyelerini aşması, pirincin ise bir önceki sezon seviyesinde kalması bekleniyor.
FAO’ya göre, 2023/24 dönemi için dünya tahıl stoklarının kullanım oranı yüzde 30,7 ile “tarihsel açıdan rahat bir arz durumu”na işaret ederken, bir önceki yılın seviyesi olan yüzde 30,5’in de kısmen üzerinde gerçekleşeceği tahmin ediliyor.
2023/24 döneminde küresel tahıl ticaretinin bir önceki yıla göre yüzde 1,6’lık bir daralmayla 469 milyon ton olacağı öngörülüyor.
Çatışmalar ve zayıf para birimleri kırılgan ülkelerdeki açlığı artırıyor
Devam eden ve yoğunlaşan çatışmalar gıda güvensizliğini arttırırken, uluslararası gıda emtia fiyatlarının ılımlı etkileri, düşük gelirli birçok ülkedeki zayıf para birimleriyle dengeleniyor. FAO’nun Küresel Bilgi ve Erken Uyarı Sistemi (GIEWS) tarafından üç yılda bir hazırlanan ve en son sayısı yayınlanan Mahsul Beklentileri ve Gıda Raporu’na göre, 33’ü Afrika’da olmak üzere dünya genelinde toplam 46 ülkenin gıda için dış yardıma ihtiyacı olduğu değerlendiriliyor.
FAO, Gazze Şeridi’nde yaşayanların yarısından fazlasının halihazırda 2022 yılında akut gıda güvensizliği içinde olduğunun tahmin edildiğini ve çatışmanın tırmanmasının Gazze Şeridi ve çevresindeki insani ve acil yardım ihtiyaçlarını artıracağını ve çatışmadan etkilenen bölgelere erişimin ciddi bir endişe kaynağı olduğunu belirterek, çatışmanın yayılmasının Lübnan’daki gıda güvensizliğini de kötüleştirebileceğini söyledi.
Raporda, dünya tahıl üretiminin 2023 yılında bir önceki yıla göre yüzde 0,9 artacağı tahmin edilirken, 44 Gıda Açığı Bulunan Düşük Gelirli Ülkeler (LIFDCs) grubunda ise büyüme hızının bu oranın yarısı kadar olacağı belirtiliyor.
Etkilenen ülkelerde insanların karşı karşıya kaldığı gıda güvensizliği ve fiyat eğilimleri hakkında ayrıntılı bilgiler sunan raporda, bunun yanı sıra bölgesel tahıl üretimi ve dünya genelindeki ticaret beklentilerine ilişkin ayrıntılı bir değerlendirme de paylaşılıyor.
