Yeni araştırmaya göre Türkiye’de “Herhangi bir sorun yaşamıyorum” diyen çiftçilerin oranı sadece yüzde 11. Çiftçi hane halklarının yüzde 71’i ek gelirlerle ayakta duruyor, borçluların oranı yükseliyor. Genç kuşağın tarıma mesafesi de artıyor, çiftçilerin yaş ortalaması 59’a çıktı!
Hep söylüyoruz ya “Tarım kumara dönüştü, çiftçilik yapmak her geçen gün daha da zorlaşıyor” diye…
Kırsalda yapılan saha çalışmaları bunu teyit ediyor.
Kredi Kayıt Bürosu (KKB) 2019’dan bu yana her yıl düzenli olarak “Tarımsal Görünüm Saha Araştırmaları” düzenliyor.
2024’e ilişkin anket çalışmasının sonuçları da açıklandı.
Raporun satır aralarında, tarımın bugünkü gerçekleri kadar geleceğine dair de önemli sinyaller ve ipuçları var.
KKB Tarımsal Görünüm Saha Araştırması, Frankfurt School of Finance & Management uzmanları tarafından her yıl 28 ilde fiili olarak çiftçilik yapan işletmelerle basit tesadüfi örneklem yöntemiyle gerçekleştiriliyor.
2024’te görüşülen çiftçi sayısı 1098 olurken, saha araştırması tarım sektörünün farklı alanları ve ihtiyaçlarını ölçen 34 sorudan oluşuyor.
Ortaya çıkan rapor, üretim ve satış süreçlerindeki kırılganlıkları açıkça ortaya koyuyor: Çiftçi en çok “girdi maliyetlerinden” yakınıyor. Gübre, mazot, yem, ilaç derken üretimin daha ilk adımında çiftçi borçla tanışıyor. Üretim bitince ne oluyor? Bu kez “beklentilerin altında kalan satış fiyatı” ile yüzleşiyor.
Rapor bize gösteriyor ki mesele sadece ekonomik değil, aynı zamanda ekolojik!
Su kaynakları baskı altında, iklim değişiyor, toprak yorulmuş vaziyette. Her üç çiftçiden ikisi, iklimin artık “kuraklaştığını veya dengesizleştiğini” söylüyor. Üretim meselesi orta ve uzun vadede bir gıda arz güvenliği sorununa dönüşebilir.
Gelin, anket sonuçlarından çıkan bulgulara birlikte göz atalım.
Yaş ortalaması yükseliyor
Türkiye’de Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) kayıtlı 2 milyon 319 bin 426 çiftçi bulunuyor. KKB’nin araştırmasına göre, çiftçi yaşı 2024’te ortalama 53.2 olarak kayıtlara geçerken, genç çiftçi oranı ise sınırlı bir artışla yüzde 15 seviyesinde bulunuyor. Frankfurt School tarafından 2016, 2017 ve 2018 yıllarındaki saha araştırmalarında ölçülen ortalama yaşlar sırasıyla 48.4, 48.3 ve 47.6 olmuştu. 2024 itibarıyla ortalama yaş önceki KKB saha araştırmalarında gözlenen en düşük değer olan 51.1’den (2021) 2.1 yaş yüksek. Son beş yıllık trend çiftçi kesiminde yaşlanmanın hızla sürdüğüne işaret ediyor.
Ankette çiftçi yaş ortalamasının 53.2 olarak çıkması sizi şaşırtmasın. Zira saha araştırması için çiftçi seçiminde arazi sahipliği veya Çiftçi Kayıt Sistemi (ÇKS) kaydı değil, “aktif” çiftçilik/çiftlik yöneticiliği kriteri gözetiliyor. Eğer ÇKS kaydı baz alınırsa TZOB’un verilerine göre, Türkiye’de çiftçi yaşı ortalaması 59 seviyesinde ve 18-32 yaş arası genç çiftçilerin oranı sadece yüzde 5 düzeyinde.
Döngüsel tarımdan uzaklaşıyoruz
Tarım, hayvansal ve bitkisel üretimi kapsayan ve birbirini tamamlayan bir faaliyet. Burada bir döngü var. En basit haliyle özetlemek gerekirse hayvanların gübreleriyle bitkileri besler, o bitkilerin çıktılarıyla da hayvanların yem ihtiyacını karşılarsınız. İçine meraların da katılması gereken bu döngünün ekonomik ve ekolojik çıktısı sürdürülebilirliği beraberinde getirir.
Ama artık tarımda döngüsel sistemden uzaklaşılıyor. Çiftçi anketi sonuçları da bunu teyit ediyor.
