Fiyat dalgalanmaları kolza tohumu, ayçiçeği ve palm yağı fiyatlarını etkiledi.
Tarımsal ürünler son zamanlarda kötü günler geçiriyor. Mısır, kakao ve kahve gibi ürünler, dünya genelinde meydana gelen öngörülemeyen hava koşulları nedeniyle giderek daha fazla baskı altında kalıyor.
Son kurbanlar ise bitkisel yağlar. Kolza tohumu, ayçiçeği ve palm yağı fiyatları, iklim baskıları nedeniyle son aylarda yukarı yönlü bir seyir izledi. Durum, küresel piyasaların ABD’nin koyduğu gümrük vergisi engellerine ilişkin belirsizliğe tepki vermesiyle daha da kötüleşti.
Bitkisel yağ fiyatları neden yükseliyor?
Tarımsal gıda odaklı Fiyat Raporlama Ajansı Expana’nın yağlı tohumlar piyasası muhabiri Roxanne Nikoro’ya göre, son dönemdeki fiyat artışları ABD’nin gümrük vergilerinin yol açtığı dalgalanmadan kaynaklanıyor. Nikoro, “Son dönemdeki dalgalanma, ABD ile başlıca bitkisel yağ ticaret ortakları arasında süregelen ticaret savaşına ilişkin belirsizliklerden kaynaklandı. Hava durumu ve gümrük vergileriyle ilgili belirsizlikler nedeniyle tüm piyasalardaki fiyatlarda dalgalanma yaşandı” dedi.
Gıda ve Tarım Örgütü ( FAO) Ekonomisti Di Yang, bitkisel yağlarda kaydedilen önceki yüksek fiyatların esas olarak palm yağı fiyatlarından kaynaklandığını söyledi. Geçen yıl fiyatlar yükseldiğinde, bu durum alıcıları daha ucuz alternatiflere yöneltmişti. Yüksek palm fiyatlarının nedeni, olağan dışı kuru hava koşulları ve Güney Doğu Asya’daki yağ palmiyelerinin bozulan yaş yapısıydı. Bu da verimin beklenenden daha az olmasına yol açtı.
Expana’dan Nikoro, Malezya ve Endonezya’daki hava koşulları nedeniyle, palm yağ fiyatlarının Şubat ayında, Temmuz 2022’den bu yana en yüksek noktasına çıktığını söyledi. Malezya’daki sel felaketi bu durumu daha da kötüleştirerek üretimi azalttı.
Bu bölgede genellikle taban fiyat olan palm yağı fiyatı, tavan fiyata yükseldi. Alıcılar geçen yıl olduğu gibi, bu yıl da artış nedeniyle diğer yağlara yöneldi. Ancak bu düşük talep fiyatların Şubat ayındaki yüksek seviyelerden biraz düşmesini sağladı.
Diğer bitkisel yağlar da bu durumdan etkilendi. FAO’dan Yang’a göre kolza ve ayçiçek yağı fiyatları, 2024/25 sezonundaki kötü yetiştirme koşulları nedeniyle yükseldi ve üretim azaldı. Expana Tahmin Analisti Jamie Pakenham-Walsh’a göre kolza ve ayçiçek yağı fiyatları geçen yılın 4. çeyreğinde zirve yaptı. Soya yağı fiyatları ise farklı bir nedenden ötürü talebin artmasına bağlı olarak yükseldi.
Biyoyakıt önemli bir etken
Biyoyakıt da önemli bir faktör olmaya devam ediyor. Endonezya ve Brezilya’da yakıta karıştırılması gereken biyodizel seviyelerinin artması, bitkisel yağa olan talebi arttırarak fiyatları yukarı çekti.
Ancak biyoyakıt üreticileri artan fiyatlardan çok fazla etkileniyor. FAO’dan Yang, yüksek bitkisel yağ fiyatları ve düşük ham petrol fiyatlarının bir araya gelmesinin biyodizel marjlarının düşmesi anlamına geldiğini belirtiyor.
En çok hangi bölgeler etkileniyor?
Yang, Hindistan’ın dünyanın en büyük bitkisel yağ ithalatçısı olduğunu, ancak talep kısıtlaması nedeniyle ülkeye yapılan ithalatın 2024/25 sezonunda üst üste ikinci kez düşmesinin beklendiğini belirtiyor.
AB ve Çin gibi diğer büyük pazarlara yapılan ithalatın da düşük kalması muhtemel. Yang, daha yüksek soya yağı arzının, diğer yağların azalan mevcudiyetini ancak kısmen telafi edebileceğini söylüyor.
Fiyatlar ne zaman düşmeye başlayacak?
Expana’dan Pekenham-Walsh’a göre makro ekonomideki zayıflık Mayıs ayından sonra bazı yağlarda düşüşün önünü açabilir. Ancak soya yağı fiyatları zaten düşük olduğu için daha fazla düşüşe direnç gösterebilir. Nikoro, ABD ve AB, Çin ve Kanada gibi başlıca ticaret ortaklarında bir miktar dalgalanma yaşanmasının muhtemel olduğunu belirtiyor.
Ancak diğer piyasalar bundan faydalanabilir. Nikoro, “Brezilya, talepteki değişimden en çok yararlanan ülke olmaya hazırlanırken Arjantin ve Paraguay da bundan faydalanacak. Sektördeki kaynaklar, Brezilya ve Arjantin’deki hasatların olumlu ilerlemesiyle birlikte, ABD’nin gümrük vergisi anlaşmazlığı nedeniyle daha az fasulye ekecek olmasının çiftçileri diğer ürünlerin ekimine yöneltmesiyle piyasanın soya fasulyesi ekimlerine odaklandığını belirtiyor” dedi.
ABD’nin gümrük vergilerinin yanı sıra, Çin’in Kanada kanola yağı ve küspesine %100 gümrük vergisi getirmesi de Kanada piyasası için düşüş anlamına geliyor.
