Bugün sizlere Akdeniz yöresinde yetişen bir sebzeden söz edeceğim:
Dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi Kıbrıs’ta da çok iyi bilinen ve tüketilen gölevez’in orijinal adı “Kolokas’’ olup, yumru bir sebzedir.
Gölevez: Hindistan ve Güney Asya yerli bitkisi olup diğer ülkelere uzun yıllar önce yayılmıştır.
Pasifik Adaları, Afrika, Hint Okyanusu kıyıları, Güney Asya ülkelerinde bolca yetişen bir bitkidir.
Geçmiş dönemlerde 300 den fazla çeşidi bilinen, günümüzde tahminen 87 çeşidi bilinen bir bitkidir.
Az gölgeli veya güneşli yerlerde yetişen, suyu seven bir bitki olan gölevez; ülkemizde Mersin’in Anamur, Bozyazı, Silifke ilçeleri ve Antalya’nın Gazipaşa, Alanya ilçelerinde de yetişen ve yoğun tüketilen bir bitkidir.
Gölevezin kanserojen maddeyi emme özelliği bulunmakta olup, çiğ yenmemesi gerekmektedir.
Çiğken kalsiyum oksalat kristalleri içeren ve de keskin bir tadı olan gölevez, suda pişirilirken bamya gibi bir salgı salgılamaktadır.
Bu salgının önlenmesi için üzerine limon sıkılarak pişirilmelidir.
Küçük yumruları haşlanarak da yenilebilir, kuru fasulye, nohutla yemeği yapılabilir veya patates yemeği gibi yemeği yapılabilir.
Gölevez tüketildiği bölgelerde kış aylarının en gözde besinlerindendir.
Kurutulup öğütülerek toz haline getirilen gölevez unu; ekmek, pasta, makarnalarda kullanılmaktadır.
Gölevezden elde edilen nişasta, plastik ve kozmetik sanayide kullanılmaktadır.
Yaprak saplarından çorba, yapraklarından da sarma yapılmakta olup, son yıllarda cips denemeleri yapılan ve başarılı olan gölevezin kullanım alanları giderek artacağa benziyor.
Bir adet gölevezin ağırlığı 2 kg’a kadar ulaşabilmektedir ve aralık ayından başlanarak kış boyunca hasat edilmektedir.
Oldukça verimli bir bitkidir ve patatese rakip olarak görülebilmektedir.
Yine Cine-tarım dergisinde araştırmacı Ziraat Mühendisi Sayın Mevlit Şen’in açıklamalarına göre Gölevez: Yılanyastığıgiller familyasından olup “kolokas” olarak da bilinir.
Dik bir şekilde çıkan uzun yaprak saplarının üzerindeki geniş yapraklarıyla otsu yapıda olan gölevez bir yıllık bir bitkidir.
Yaprak sapları, toprak altındaki yumru ve yumrucukların tepesindeki helezonların içinden çıkmaktadır.
Gölevezin yaprakları fil kulağı şeklindedir. Botanik açısından yumrular “korm” ve yumrucuklar “kormel” olarak bilinir.
Yumrucuklara halk dilinde “fili” adı verilmekte olup bunlardan çoğaltılmaktadır.
Yaprakları devetabanı çiçeğine benzer.
Sürekli yağmurların ve yüksek sıcaklığın hakim olduğu tropik bölgelerde gölevez dikimden sonra sulama gerektirmeden kendiliğinden yetişmektedir.
Asya’nın güney doğusundan Afrika kıtasına ve Pasifik adalarına kadar üretimi yayılmıştır.
Gölevez; Asya, Afrika, Orta Amerika ve Pasifik adalarında yaşayan 400-500 milyon insanın temel gıda kaynağıdır.
Türkiye’de ise Akdeniz bölgesinin İçel ilinin Anamur ve Bozyazı ilçeleri ile Antalya ilinin Alanya ve Gazipaşa ilçelerinin sahil kesimlerinde patatesten daha çok yetiştirilmektedir.
Sıcaklığın sıfır derecenin altına düşmediği, rakımın düşük olduğu ova kesiminde ve sulama olanakları uygun arazilerde yetiştirilmektedir.
Gölevez yumrusundan patates gibi suda haşlanarak sebze yemekleri veya yağda kızartma şeklinde yemekler yapılmaktadır.
Tıpkı Anamur’da olduğu gibi Gölevez’in işleme şekli ve yöntemi bilinmediğinden sadece üretildiği yerlerde tüketilmektedir.
Yumrudan suda pişme esnasında bamyadaki gibi musilaj madde salgılanmaktadır
Bunu önlemek için pişirme esnasında limon sıkılması gerekir.
