İklimin, sürdürülebilirliğin tartışıldığı bir ortamda Birleşmiş Milletler’in 2024’ü Uluslararası Devegiller Yılı ilan etmesi önemli. Asya’da, Ortadoğu’da, Afrika’da, Güney Amerika’da çöl veya çölleşmiş uçsuz bucaksız araziler var. Herkesin terk ettiği, zar zor geçinen yerli hakların, toplulukların en önemli geçim kaynaklarından biri devegiller ailesinden…
Develer sadece Ortadoğu’da değil bütün dünyada, sadece çölde değil, yaylalarda ve steplerde en önemli yardımcılardır.
Karakalpakistan’da bir yaylada yurt denilen çadıra misafir oldum. Birkaç tane çadır vardı. Turistik hale getirmişler. Yakınındaki Ayaz Kala adıyla bilinen kaleyi ziyaret etmeye gelen turistler, burada konaklama ve yerel yiyecek – içeceklerle soluklanma imkanı buluyorlar.
Bizim niyetimiz de kaleyi ziyaret etmekti. Kök çay içip kalkacaktık. Ancak yurtların sahibi kadın, bize bir de tandırdan yeni çıkmış sıcak bir ekmek getirdi. Ben de ‘bunun yanında tereyağı iyi gider, var mı’ dedim. Evet varmış. Hem de kendi hazırladığı tereyağını getirdi. Çadırların arkasında birkaç deve vardı. Deve sütü de var mı? Eğer beklersek sağabileceğini söyledi. Vaktimiz yoktu. Keçisi veya başka hayvanı yokmuş. Başka hayvan olunca, çok kıskanç olan develer küsüyormuş.
Bölge develer için ideal bir ortamdı. O bölgenin çoğu çölleşmiş durumda. Ve buradaki dikenimsi çöl bitkilerini sadece develer yiyormuş. Develer, buradaki insanların her şeyi. Beslenmelerini, ulaşımını, korunmasını sağlıyor.
Niye Devegiller Yılı?
Bunu görünce, Birleşmiş Milletler’in 2024’ü Uluslararası Devegiller Yılı ilan etmesini hatırladım. İklimin, sürdürülebilirliğin tartışıldığı bir ortamda develere bir paye vermek önemli. Sadece Özbekistan’ın üçte birinden fazlası çöl olması değil mesele, Asya’da Ortadoğu’da, Afrika’da, Güney Amerika’da çöl veya çölleşmiş uçsuz bucaksız araziler var. Ayrıca, devegil ailesi mensubu olan alpakaların, lamaların, guanakoların, vikunyaların bulunduğu yaylaları, çorak ovaları hatırlayın.
Herkesin terk ettiği, zar zor geçinen bu yerli hakların, toplulukların en önemli geçim kaynaklarından biri devegiller ailesinden… Belki de devegiller, en fazla efsaneye sahip hayvanların başında gelmesinin sebebi budur.
