Çevre Bakanlığının yayımladığı yönetmelikle sanayi tesisleri, F’den A’ya kadar sınıflandırılmış “Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgesi”ni almak için çevreci üretime teşvik edilecek. AB mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanan, 1 Aralık 2025 tarihinde yürürlüğe girecek Yönetmelik; gıda ve yem üretim işletmeleri, karkas et üretimi yapılan mezbahalar ile hayvansal ve bitkisel hammaddelerin işlendiği tesisleri de kapsıyor. Bakan Kurum, “Düzenlemeyle hem doğamız hem sanayimiz hem ülkemiz kazanacak” dedi.
Endüstriyel ve Hayvancılık Emisyonlarına İlişkin 15/7/2024 tarihli ve 2024/1785 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi ile değiştirilen Endüstriyel Emisyonlara İlişkin 24 /11/2010 tarihli ve 2010/75/AB sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi dikkate alınarak Avrupa Birliği mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanan Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği, 14 Ocak 2025 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı.
Endüstriyel emisyonların önlenmesi ve kontrolü
Çevrenin ve insan sağlığının bütüncül olarak korunması için sıfır kirlilik hedefleri doğrultusunda entegre kirlilik önleme ve kontrol yaklaşımıyla hava, su, toprak, gürültü ve koku kirliliğine neden olan sanayi kaynaklı emisyonları ve atık oluşumunu kaynağında önlemek ve azaltmak ile kaynakları verimli kullanmak için sanayide yeşil dönüşüme, döngüsel ekonomiye ve karbonsuzlaşmaya yönelik idari ve teknik usul ve esasları düzenlemek amacıyla yayımlanan yönetmelik; ekte yer alan faaliyetlerin gerçekleştirildiği işletmeleri kapsıyor.
Milli güvenlik kapsamında görev ve yetkisi bulunan kurum ve kuruluşlar, araştırma ve geliştirme faaliyetleri, yeni ürün ve süreçlerin test edilmesi için kullanılan işletmeler veya işletme bölümleri ise Yönetmelik kapsamı dışında tutuldu.
İşletmecilerin yükümlülükleri
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Bakanlık İl Müdürlükleri, Ulusal ve uluslararası tanınan Üçüncü Taraf Doğrulama Kuruluşlarının yetki ve sorumlulukları ile işletmecinin yükümlülüklerinin belirlendiği yönetmeliğe göre,
Yönetmelik EK-1 ve EK-2’de yer alan faaliyetleri yürüten işletmeciler, Bakanlıkça belirlenen sektörel takvim doğrultusunda elektronik sisteme bilgilerini girerek kayıt olmak ve her yıl 1 Nisan tarihine kadar bilgilerini güncellemekle yükümlü olacaklar.
Sanayide yeşil dönüşüm (SYD) alacak tesis işletmecileri çevre izin ve lisans belge başvurusu ile eş zamanlı bir şekilde Yönetmelik kapsamında istenen bilgi ve belgeleri Bakanlığa ibraz etmekle yükümlü olacaklar. Tesislerde, çevre izin ve lisans sürecinin tamamlanması için SYD belgesi gerekecek.
İşletmeciler neler yapacak?
SYD belgesi bulunan tesisler için işletmeciler;
SYD belge şartlarına göre faaliyet göstermekle, İşletmenin çevre izin ve/veya lisans belgesinin yenilenmesi durumunda otuz gün içinde Bakanlığa bilgi vermek ve SYD belgesini yenilemekle, Meydana gelebilecek kazaların önlenmesi ve insan sağlığı ile çevre kalitesine etkilerinin sınırlandırılması amacıyla ilgili mevzuatla belirlenen tedbirleri almakla, Kirliliğin kaynağında önlenmesi ve azaltılması, atık, atık su ve emisyonların azaltılması, enerji, su, hammadde ve diğer kaynakların verimli kullanılması için; MET’i (Mevcut En İyi Teknikler) uygulayarak gerekli önleyici tüm tedbirleri almakla, Kirleticilerin hava, su ve toprak gibi alıcı ortamlara salımı ile atık sudaki kirleticilerin ve atıkların taşınmasına yönelik toplulaştırılmış yıllık yük bilgisini elektronik veri tabanına kaydetmekle, MET-İES’e (MET ile ilişkili emisyon seviyesi) ve ESD’lere (Emisyon sınır değeri) uymakla ve/veya buna yönelik yeşil dönüşümü gerçekleştirmekle, Saha ziyaretleri, yerinde tespit incelemesi, uygunluk değerlendirme, denetleme ve kontrol faaliyetlerinde iş birliği sağlamakla, Faaliyetlerin kesin olarak sona ermesi durumunda kirlilik riskinin önlenmesi ve faaliyet sahasının eski haline veya planlanan yeni kullanım amacına uygun hale getirilebilmesi için gerekli tedbirleri almakla,
Yükümlü olacaklar.
İşletmeci; SYD belgesi başvuru, belgelendirme, gözden geçirme, sahanın kapatılması dahil tüm SYD sürecinde sunulan bilgi, belge ve raporların doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundan sorumlu tutulacak.
SYD belgesi puana göre sınıflandırılacak
SYD Belgelendirme Sürecine yer verilen yönetmelik uyarınca;
SYD belgesi, Bakanlıkça yapılan düzenlemelerde yer alan MET’e uyum durumuna ve MET-İES’den seçilecek ESD’lere göre Bakanlıkça sınıflandırılacak.
SYD belgesi tesisler için Bakanlıkça yapılan düzenlemelerde yer alan faaliyetle ilişkili MET’in uygulanmasına ve MET-İES’e uyum durumuna göre A (100 puan), B (90-99 puan), C (80-89 puan), D (70-79 puan), E (60-69 puan), F (50-59 puan) kategorilerine göre düzenlenecek.
Bakanlık, SYD belgesinin, aynı alan üzerinde aynı işletmeci tarafından işletilen bir veya daha fazla işletmeyi veya işletme bölümlerini kapsamasına karar verebilecek.
Bir işletmenin EK-1 kapsamında birden fazla faaliyeti bulunması halinde faaliyet kodu ile birlikte kategorisi belirtilerek işletme için tek bir SYD belgesi düzenlenecek.
Tesislerin çevresel performansı SYD belgesi kategorileri ile belirtilecek ve ilan edilecek.
Tesisler en az D seviyesinde SYD belgesi alacak şekilde planlanacak, tasarlanacak, inşaasına başlanacak.
Gözden geçirme süreci sonucunda SYD belgesi kategorisinin D seviyesinin altına düşmesi halinde belge iptal edilecek.
İşletmeci SYD belgesi ile, ilgili mevzuatına göre teşvik, hibe, kredi benzeri finansal mekanizmalara başvuruda bulunabilecek.
SYD için uygulanacak teşvik, hibe ve kredilerde belge ile birlikte kategorisi ve çevresel performansı dikkate alınacak.
SYD belgesi bedeli
SYD belgesi, ilgili mevzuat gereğince alınması gereken diğer yükümlülükleri ortadan kaldırmayacak.
Bakanlıkça gerekli görüldüğü durumlarda tüm alıcı ortamlar gözetilerek, SYD belgesi kapsamına daha sıkı/esnek ESD’ler ve/veya çevresel kalite standardı bazlı ESD’ler ve/veya ilave önlemler dahil edilecek. Çevresel kalite standardı bazlı ESD’ler ve geçiş süreci Bakanlık tarafından belirlenecek.
Bakanlık, SYD belge şartlarında belirtmek kaydıyla toplamda dokuz ayı aşmayan bir süre boyunca MET referans belgesinde belirtilmiş olan yeni gelişen tekniklerin test edilmesi ve kullanılması için geçici süreli muafiyetler verebilecek.
SYD belgesinin verilmesi, yenilenmesi ve gözden geçirilmesi için ödenecek bedel her yıl Bakanlık tarafından belirlenecek.
Başvurular elektronik ortamda yapılacak
SYD belgesi başvurusu, EK-1’de yer alan tesislerin işletmecileri tarafından Bakanlığın sistemine elektronik ortamda yapılacak. EK-1’de yer alan faaliyet kategorilerinden kapasite eşiğinin altında üretim yapan tesislerin işletmecileri de başvuru yapabilecek.
Yönetmelik ekinde belirtilen bilgi, belge ve raporlarla elektronik ortamda yapılan başvuru dosyası içeriği Bakanlık tarafından otuz gün içinde incelenecek. Başvuruda eksik bilgilerin tamamlanması için Bakanlık tarafından işletmeciye en fazla altmış gün süre verilecek.
İşletmeci, başvurusu kabul edilen faaliyetler için Bakanlık tarafından görevlendirilen SYD başsorumlusu koordinasyonunda hazırlanan değerlendirme raporunu en geç bir yıl içerisinde elektronik ortamda Bakanlığa sunacak.
SYD belge şartlarının gözden geçirilmesi
Bakanlık, SYD belgesi olan ve faaliyette bulunan işletmelerin belge şartlarını, belge düzenleme tarihinden itibaren her beş yılda bir gözden geçirecek ve gerekli olduğu durumlarda belge şartlarını güncelleyecek.
Çevre izin ile çevre izin ve lisans belgelerinin yenilenmesini takiben en geç otuz gün içinde EK-3’te yer alan hususlara göre belge yenileme başvurusu yapılacak.
İşletmenin ünvan/vergi numarasının değişmesi durumunda geçerlilik süresi değişmemek kaydıyla SYD belgesi yeniden düzenlenecek.
SYD belgesinin ön koşulu olarak EK-1’de yer alan faaliyetler için genel bağlayıcı kurallar uygulanacak.
SYD belgesine esas teşkil eden ESD’leri, eşdeğer parametreler ve teknik tedbirler Bakanlıkça belirlenerek, Bakanlığın resmî internet sayfasında duyurulacak.
Kirletici maddelere ilişkin ESD’leri, emisyonların ilgili ünite ve/veya tesis çıkış noktası için geçerli olacak.
Kirletici maddelerin suya dolaylı deşarjında tesisin ESD’leri atık su arıtma tesisinin etkisi dikkate alınarak belirlenecek. Ancak bu durumda eşit düzeyde çevresel koruma gerçekleşeceği güvence altına alınacak ve söz konusu durumun daha yüksek düzeyde çevre kirliliğine yol açmaması sağlanacak.
İzleme gerekliliklerinin belirlenmesi
Faaliyetlerin ölçüm metodolojisi, sıklığı ve değerlendirme prosedürünü içeren izleme gereklilikleri Bakanlık tarafından belirlenerek, Bakanlığın resmî internet sayfasında duyurulacak.
Yönetmelik kapsamında yapılacak ölçüm ve analiz faaliyetleri için Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarları Yeterlik Yönetmeliği uygulanacak, ölçüm ve analizler Bakanlıktan yetki almış laboratuvarlarca yürütülecek.
Bilgiye erişim
Bakanlık; bir tesise yönelik SYD belgesi verilmesi ve/veya belge şartlarının güncellenmesi, işletmeci tarafından sonlandırılan faaliyete ilişkin alanın kapatılması halinde tesise yönelik ticari sır niteliğindeki bilgiler haricindeki çevresel iyileştirme konularına kamuoyunun çevresel bilgiye etkin ve zamanında erişebilmesini sağlar ve sürecin sonucuna ilişkin bilgileri yayımlayacak.
SYD belgelendirme sürecine ilişkin kamuoyunun çevresel bilgi talebi gizlilik esasları dikkate alınarak ilgili mevzuat çerçevesinde karşılanacak.
Bakanlık, işletmeci tarafından faaliyetlerin kesin olarak sonlandırıldığı durumlarda, alanın kapatılmasını, değerlendirme raporu içerisinde yer alan mevcut durum raporuna göre değerlendirilecek.
Faaliyet sonlandırma süreci de dahil olmak üzere herhangi bir aşamada hazırlanan mevcut durum raporuna göre, Yönetmeliğe uygun olarak ilk defa SYD belgesi alınmasından önceki süreçte gerçekleştirilen faaliyetlerin bir sonucu olarak toprak, yer altı ve yer üstü sularında insan sağlığı üzerinde önemli risk oluşturacak ölçüde kirliliğe sebep olunduğunun tespit edilmesi durumunda işletmeci, Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik kapsamında öngörülen gerekli tedbirleri alacak ve gerekli iyileştirmeleri yapacak.
SYD belgesi şartlarının kaybedilmesi
SYD belgesi şartlarının kaybedilmesi durumunda işletmeci, Bakanlığı derhal bilgilendirmekle ve Bakanlıkça verilecek süre içerisinde belge şartları ile uygunluğun tekrar sağlanması için gerekli önlemleri almakla yükümlü olacak.
SYD belgelendirme koşullarına uyum sağlanana kadar belge askıya alınacak. Verilen sürenin sonunda uygunsuzluğun devam etmesi durumunda belge iptal edilecek.
Belgenin şartlarının insan sağlığına doğrudan zarar verecek veya çevre üzerinde doğrudan olumsuz etkiye sebep olacak şekilde kaybedilmesi durumunda, süre verilmeksizin belge iptal edilecek.
SYD sorumlusu ve başsorumlusu
Çevre yönetimi hizmeti yeterlik belgesi bulunan kişiler, mühendislik, fen ve veterinerlik fakülteleri öğretim üyeleri ve emeklileri, Bakanlık veya mülga Çevre Bakanlığı veya mülga Çevre ve Orman Bakanlığı veya mülga Çevre ve Şehircilik Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatlarında hava, su, toprak, atık, kimyasallar ve deniz ile ilgili birimlerde alıcı ortam bazlı çevresel yönetim ve denetim konularında çalışmış ve kurumla ilişiği bulunmayan personel Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde SYD sorumlusu ve başsorumlusu olmak üzere başvuru yapabilecek.
SYD sorumlusu ve başsorumlusunun eğitimi, nitelikleri, sınavı, belgelendirilmesi, yetkilendirmesi ve denetimine ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenerek, resmî internet sayfasında duyurulacak.
SYD sorumlusu ve başsorumlusu sınavlarına, Bakanlıkça belirli dönemlerde ilan edilen eğitimlere katılım sağlayanlar girebilecek. Sınav sonucunda ilgili mevzuatça belirlenen kriterlere göre başarılı sayılanlar belge almaya hak kazanacak, alınan belgeler beş yıl geçerli olacak.
Büyük yakma tesisleri, Atık yakma tesisleri ve atık beraber yakma tesisleri, Organik solvent kullanan tesisler ve faaliyetler için özel hükümlerin düzenlendiği Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket eden işletmeler hakkında 2872 sayılı Çevre Kanununun 20’nci maddesinde yer alan idari yaptırımlar uygulanacak.
Geçiş dönemi
Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan veya çevresel etki değerlendirmesi mevzuatına göre başvurusu bulunan SYD belgesi alacak tesislerin işletmecileri, çevre izin ve lisans belgesinin düzenlenmesini takiben en geç doksan gün içerisinde Yönetmelik kapsamında istenen bilgi ve belgeleri Bakanlığa ibraz etmekle;
Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan veya çevresel etki değerlendirmesi mevzuatına göre başvurusu bulunan tesisler 31/12/2028 tarihine kadar en az F seviyesinde, 31/12/2030 tarihine kadar ise en az D seviyesinde SYD belgesi almakla yükümlü olacaklar.
1/12/2030 tarihine kadar SYD sorumlusu ve başsorumlusu olarak görev yapmak üzere Bakanlıkça sorumlu havuzu oluşturularak, ilan edilecek ve görevlendirmeler Bakanlık tarafından yapılacak.
SYD sorumlusu havuzuna başvuracak kişilerin niteliklerinin sıralandığı yönetmelik, 1 Aralık 2025 tarihinde yürürlüğe girecek.
“Hem doğamız hem sanayimiz hem ülkemiz kazanacak”
Yönetmeliğin getirdiği yeniliklere ilişkin sosyal medya hesabından paylaşım yapan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, “Yeşil Kalkınma hamlemizde çok önemli bir adım daha atıyoruz. Cumhurbaşkanımızın dünyaya ilan ettiği 2053 Net Sıfır Emisyon Hedeflerimize yaklaştıracak ‘Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği’ yayımlandı. ‘Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgesi’ için çevreci üretimi teşvik edecek düzenlemeyle hem doğamız hem sanayimiz hem ülkemiz kazanacak” ifadelerini kullandı.
Sanayide Yeşil Dönüşüm Protokolü imzalandı
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Kredi Kayıt Bürosu A.Ş. (KKB) arasında, sanayicilerin finansman imkanlarına erişimini kolaylaştırmak için Sanayide Yeşil Dönüşüm Protokolü de imzalandı.
Protokol imza töreninde konuşan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, dünyayı tehdit eden iklim krizinin etkilerini yakından takip ettiklerini söyledi. Bu krizin etkilerinin en canlı örneğinin ABD’de yaşandığına dikkat çeken Kurum, yaşanan orman yangınının, dev bir kentsel yangına dönüştüğünü; bunun sebebinin ise 161 kilometre hızla esen rüzgârlar olduğu kaydetti.
“İklim kriziyle mücadele, Türkiye’nin istikbal meselesi”
İklim krizinin Türkiye’yi de etkilediğini vurgulayan Kurum, Karadeniz’de yaşanan sel felaketleri, Antalya, Muğla ve İzmir yangınları ve Marmara Denizi’ndeki müsilajın, krizin en üzücü etkileri arasında olduğunu belirterek, “Bu afetler bize bir kez daha gösterdi ki; iklim kriziyle mücadele ve uyum, Türkiye’nin istikbal meselesidir” dedi.
“Avrupa’ya ihracatta karbon ayak izi daha önemli olacak”
2024 yılı emisyon oranlarının yüzde 72’sinin enerji sektöründen, yüzde 13’ünün ise endüstri sektöründen kaynaklandığını ifade eden Bakan Kurum, “Avrupa Yeşil Mutabakatı, sadece bir iklim politikası olarak gelmiyor; devasa bir ekonomik dönüşüm sürecini de beraberinde getiriyor. İhracatımızın yüzde 50’ye yakınını Avrupa Birliği ülkelerine yapıyoruz, bu noktada toplam ihracatımızda Avrupa ülkeleri ilk sırada yer alıyor. Bundan böyle Avrupa’ya ihraç ettiğimiz ürünlerin karbon ayak izi, yani çevreyle uyumluluk seviyesi çok daha önemli olacak. Bu noktada attığımız her adım stratejiktir, biz iklim değişikliğiyle mücadele ederken ülkemizin 50 yılını, 100 yılını ilgilendiren adımlarımızı da atıyoruz” şeklinde konuştu.
Protokol, sanayicinin çevresel performansını gösterecek
Sanayide Yeşil Dönüşümü hızlandıracak “Çevresel Performansa Esas Veri Paylaşımına İlişkin Protokolü” imzaladıklarını belirten Kurum, şöyle devam etti:
“Bu protokol bize sanayicimizin çevresel performansını gösterecek. Yine, Hava Emisyon Yönetimi (HEY) ve NEFES verilerinden gelen çevresel risk değerlendirmesini hesaplamalara göre yapma imkanını verecek. Çalışmalar bir zincirin halkaları gibi ilerleyecek. Önce hesaplamaların yardımıyla, tesislerimizin yeşil dönüşümünü hızlandıracağız. Bu sayede, sektörümüzün acilen ihtiyaç duyduğu finansman desteğine çok daha süratli bir şekilde ulaşmasına imkan vermiş olacağız. Ardından, yeni iş kollarını, yeni meslekleri, yeni uzmanlıkları oluşturacağız. Türkiye’nin parlak zekaları olan gençlerimize kendilerini gösterecekleri yepyeni alanlar açacağız. Ve nihayetinde sanayicimizle, yenilikçi genç beyinlerimizle Türk sanayisini, rekabet gücümüzü, istihdamımızı ve üretimimizi olabilecek en üst seviyeye çıkaracağız.”
Bakan Kacır: “Bizler için rehber olacak”
Toplantıda konuşan Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır ise 2053 Net Sıfır Emisyon Hedefi ve kalkınma öncelikleri doğrultusunda sanayinin tüm alanlarında yeşil dönüşümü sağlayacak çalışmaları gerçekleştirdiklerini söyledi. Kacır, “Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımızın düzenlemeleri çerçevesinde, imalat sanayi şirketlerimizin yeşil taksonomiye uyum dereceleri ve yine bu kapsamda mevcut en iyi teknikleri hangi ölçüde uyguladıklarının tespiti bizler için destek programlarımızın değerlendirme aşamasında bir rehber olacak” dedi.
TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Başkanı Mustafa Varank da, imzalanan protokolün sanayiciler için önemine dikkat çekti. Varank, “Yeşil dönüşümün önündeki en önemli engellerden bir tanesi, finansmana erişimde yaşanan zorluklar. Bu protokol sayesinde özellikle yurt dışı finans kuruluşlarıyla paylaşılacak verilerle birlikte sanayicilerimiz, üreticilerimiz uluslararası finansmana daha kolay bir şekilde ulaşmış olacaklar” diye konuştu.
Çevre Yönetimi Genel Müdürü Fatih Turan ise, yönetmelik kapsamında üretimlerini çevre, enerji, su, atık su ve kaynak verimliliği açısından en temiz tekniklerle gerçekleştiren sanayi tesisleri için Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgesi düzenlenerek çevresel performans durumlarının ortaya konulacağını söyledi.
Dünya Bankası Türkiye Ülke Direktörü Humberto Lopez ve Kredi Kayıt Bürosu AŞ (KKB) Yönetim Kurulu Başkanı Ege Gültekin’in de katıldığı törende, konuşmaların ardından çevresel performansa esas veri paylaşımına ilişkin protokol imzalandı.
www.gidahatti.com/haber/23384600/endustriyel-emisyonlarin-kontrolune-ab-kriteri?
