Bir mahkeme kararı
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (The European Court of Human Rights) bu ay çok ses getiren bir karar verdi. Buna sebep olan da yetmişini aşmış kadınlardı. Bu karar, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni (The European Convention on Human Rights) imzalamış 46 ülke için zorlayıcı, yaptırımı olan (bindin) kesin bir karardır. Bu 46 ülke içinde Türkiye de vardır. Strasbourg’taki İnsan Hakları Mahkemesi kararında özetle şöyle dedi: Devletler, iklim değişiminin olumsuz etkilerine karşı halklarını korumak zorundadır. Mevcut İnsan Hakları Beyannamesi bunu garanti eder.
İşte bu kararın alınmasına neden olan başvuruyu yapanlar da yaşları 70 civarında İsviçreli kadınlar. “Senior Women for Climate Protection” diye bir dernek kurmuşlar vakti zamanında. Yasal mücadelelerine dokuz yıl önce başlamışlar. İklim değişiminden en çok yaşlılar etkileniyor demişler. Örneğin, “Sıcak dalgalarında evlerimizden çıkamıyoruz, çocuklarımızı, torunlarımızı göremiyoruz; bu hakkımız elimizden alınıyor. Devlet, bu hakkımızı korumalıdır” diye yola çıkmışlar. Dokuz yıllık uğraşın son durağında, mücadelelerinin meyvesini almışlar. Peki, iklim değişimi ve bunun etkileri nelerdir?
İklim değişimi ne demek?
Değişim, zaten doğanın değişmeyen kuralı. Ancak iklim değişimi denince, önce bunun geçici değil, uzun dönemli bir değişim olması gerekiyor.İklim deyince de ortalama sıcaklık ve hava koşulları diyoruz. İklim değişimi, ortalama yerküre sıcaklığının ve hava koşullarının uzun dönemli değişimi olarak tanımlanıyor.
Gerçekten yerküre ısınıyor mu? Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, ısınıyor. Örneğin, 2023 yılındaki ortalama sıcaklık endüstri devrimi zamanına, 19. yüzyılın sonlarında göre 1,5 C derece artmış.
İklim değişiminin etkileri
Şu ana kadar yaşanan iklim değişiminin yeryüzüne etkileri neler olmuş?
Birincisi, aşırı hava koşulları daha sık ve yoğun olarak ortaya çıkmış. Nedir bu aşırı hava koşulları? Yeryüzü, daha sıcak ve uzun süren sıcaklık dalgalarına tanık olmuş. Örneğin, 1922 yılı Temmuz’unda İngiltere 40C dereceyi yaşamış. Yeryüzü, daha uzun kuraklıklara tanık olmuş. Örneğin, Doğu Afrika’da yağış mevsimi 2020 ve 2022 arasında beş kez gerçekleşmemiş. Ve Doğu Afrika kırk yılın en büyük kuraklığını yaşamış. Aşırı sıcaklar ve uzun süren kuraklık çalılıkların ve ormanların daha kolay tutuşmasına neden olmuş; Orman yangınları artmış. Örneğin, 2023 yılında Kanada rekor derecede orman yangını yaşamış; 18 milyon hektar orman, yaygında telef olmuş. Küresel ısınma ile yağmurlar da aşırıya kaçmış. Olmadık yerlere Nuh tufanını andırır yağmurlar yağmış. Aşırı hava koşullarına dünyanın değişik yerlerinden örnekler verdim. Bunun canlı örneklerini Türkiye’de yaşamaktayız.
