19.yüzyılda dünya ekonomisine egemen olan devlet, üzerinde güneş batmayan imparatorluk olarak tanınan İngiltere idi. Hindistan, Pakistan, Avustralya, Kanada gibi sömürge ve dominyonlarında üretilen ham maddeler ile gıda maddeleri merkeze doğru akıyordu. İngiltere, sanayileşmenin ve kapitalizmin ana merkezi olarak ‘Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler’ cümlesiyle özetlenen serbest ticaretin bayraktarlığını yapıyordu.
Serbest ticaret; Osmanlı İmparatorluğu, Rus Çarlığı, Avusturya Macaristan İmparatorluğu ve Alman İmparatorluğunun ekonomik yapılarını temelden sarsmıştır. Ham madde kaynakları ve pazarlar için yapılan Birinci Dünya Savaşı sonunda bu dört imparatorluk ortadan kalkmıştır.
1929’da başlayan Büyük Buhran ve onu izleyen İkinci Dünya Savaşı, milyonlarca insanın ölümüne Avrupa, Asya ve Afrika’da büyük yıkımlara yol açmıştır. Savaş sonrasında sömürücü ülkelerin zayıflaması sonucunda Asya ve Afrika’daki sömürgeler bağımsızlığına kavuşmuş ve 45 yeni devlet kurulmuştur.
Savaşa sonradan katılarak sonuca etkili olan ABD, büyük bir ekonomik ve politik güç elde etmiştir. Avrupa ülkelerinin alt yapısını yeniden kurmak ve onları kalkındırmak için Marshall yardımı adıyla bilinen programı uygulamıştır. ABD’nin tarımsal ihracatı, 1945-49 arasında dokuz kat arttı.
Bu yolla Avrupa’ya tarım makineleri, ticaret gübreleri ve yem ham maddeleri verilerek tarımsal üretimin artması sağlanmıştır. Başta PL 480 programı ile ucuz gıda maddeleri verilen Avrupa ülkeleri kısa sürede toparlanmıştır. 1949 yılında Amerika’nın buğday ihracatının %47’si Avrupa’ya yapılırken 1959 yılında bu oran %17’ye düştü.
PL 480 programı, Türkiye’nin de dahil olduğu çevre ülkelerine kendi paralarıyla ucuz gıda maddeleri satılması esasına dayanıyordu. ABD hükümeti, ihraç ettikleri ürünün parasını şirketlere ödedi. Alıcı ülkeler, ürünlerin bedelini kendi para birimleriyle ABD hükümetinin hesabına yatırdılar. Bu ülkelerdeki Amerikan temsilcileri bu paraları; alt yapı yatırımlarına, askeri üslerin ikmal işlerine, özellikle Amerikan tarım sanayi şirketlerine borç vererek kullandı.
