Bu yazı Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü (TEPGE) uzmanlarından Dr. Tijen Özüdoğru tarafından Haziran 2023 tarihinde hazırlanan “Tarım Ürünleri Piyasaları: Pamuk”, başlıklı yayından faydalanılarak hazırlanmıştır. Emeği için yazara ve kuruma teşekkür ederim.
Çizelge- 1 incelendiğinde, ekiliş alanı ve üretimin büyük değişim gösterdiği görülmektedir. İklim koşullarından ve gübre, ilaç, akaryakıt gibi girdi fiyatlarından etkilenen verim ise artış eğilimindedir ve dünya rekoruna yakın düzeydedir. Dönem ortalaması olarak fiziki pamuk üretiminin, kullanım miktarını karşılama oranı yüzde 50 olup, yine miktar olarak dışsatımı yapılan pamuğun dışalımı karşılama oranı yüzde 12’dir.
Türkiye konum olarak pamuk yetişen alanların kuzeydeki son sınırında yer almaktadır. Manisa’da pamuk yetişirken Balıkesir’de yetişmez. Hindistan, Pakistan, Mısır, Sudan, Etiyopya gibi iklimi sıcak olan ülkelere uyan bir bitkidir. Etiyopya’da en düşük sıcaklık ortalaması +14 santigrad derecesidir. Pamuk hasadında çalışan işçilerin gündeliği 1 dolar + kişi başına günde 1 kilo mısırdan ibarettir. Türkiye’de ise en az 15 dolar ücret ödemek gerekir. Bu koşullarda verimde dünya rekoru kırmak için fazla miktarda gübre, ilaç ve su kullanan; ithal malı petrol harcayarak aşırı toprak işleyen çiftçilerimiz maliyetin yüksekliğinden yakınmaktadır.
Destekler
Artık çoğu büyük üretici olan pamukçular, her dönem destek beklemekte ve örgütlü yapıları sayesinde fazlasıyla almaktadır. Cumhurbaşkanı tarafından 4 Aralık 2022 tarihinde yapılan açıklamada: “Fark ödemesi desteğini 1 lira 10 kuruştan, 1 lira 60 kuruşa yükseltiyoruz. Böylece kütlü pamukta toplam destekleme tutarımız kilogramda 2 lira 14 kuruşa, dekar başına da bin 71 liraya ulaşıyor.” denilmiştir (Türkiye Gazetesi, 4 Aralık 2022.)
Çizelge- 2’de pamuğa verilen mazot desteğinin 6 kat, prim desteğinin 2 kat arttığı görülmektedir.
2022/23 üretim döneminde pamuk veriminde ve ekim alanlarında artış olmuştur. 573 bin hektar alanda 1 milyon ton lif pamuk üretilerek rekor seviyeye ulaşılmıştır. 2022 yılında pamuk üretiminin yüzde 40,1’i Şanlıurfa’da, yüzde 14,9’u Diyarbakır’da, yüzde 10,3’ü Aydın’da, yüzde 8,7’si Hatay’da, yüzde 6,3’ü İzmir’de ve yüzde 5,3’ü ise Adana’da gerçekleşmiştir.
