2024’te 10 yaşında olan bir çocuk, 1970’lerde aynı yaşta olan bir çocuğa göre üç kat daha fazla sel, beş kat daha fazla kuraklık ve tam 36 kat daha fazla sıcak hava dalgasına maruz kalacak.
Bu durum buzdağının görünen yüzü, ama asıl buzdağı, halk sağlığının giderek derinleşen yaraları. Bu kriz, yalnızca doğanın dengesini bozmuyor; aynı zamanda toplumsal sağlığımızı da etkiliyor. Özellikle çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalığı olanlar üzerindeki sonuçlar kritik. Ekolojik tahribat, toplumların direncini kırarak halk sağlığına da sirayet ediyor.
Küresel sağlık tehlikesi
Son beş yılın sıcaklık artışları, özellikle yaşlı nüfus için küresel ölüm oranlarını korkutucu boyutlara taşıdı. 65 yaş üstü bireylerde, 2000-2004 yılları ile karşılaştırıldığında, sıcaklık kaynaklı ölümler yüzde 85 oranında artmış durumda. Ekvador gibi iklim krizinin en sert hissedildiği ülkelerde, bu oran yüzde 1245 gibi yüksek seviyelere ulaşıyor.
Bu veriler iklim değişikliği kaynaklı sağlık risklerinin, farklı coğrafyalara yayılması adına da önemli bir referans. Öte yandan, fosil yakıt kullanımının azaltıldığı bölgelerde hava kirliliğine bağlı ölümler giderek azalıyor. 2005 yılından bu yana fosil yakıt kaynaklı ölümler yüzde 17,7 oranında azalmış ve bu düşüşün yüzde 80’i kömür kullanımının azalmasından kaynaklanmış. Demek ki değişim mümkün. Bu adımlar elbette umut verici, ancak yeterli mi?
Küresel sağlık sistemleri sınanmaya devam edecek
Bir de işin vektör boyutu var. Bu sıradan bir terim değil; böceklerin, sineklerin, kenelerin taşıdığı ölümcül hastalıkları ifade ediyor. Sıcaklık artışı ve yağış düzenlerinin değişmesiyle, bu ölümcül mikropları taşıyan vektörler daha önce var olmadıkları bölgelere göç ediyor. Batı Nil virüsü, dang humması, Zika…
Liste uzun ve tehlikeli. Dünya Sağlık Örgütü, dang humması riskinin artık dünya nüfusunun yarısını tehdit ettiğini söylüyor. Kışları ılıman geçen bölgelerde bile sineklerin ürediğini görmek, bu tehdidin artık kapımızda olduğunu gösteriyor. Sineklerin taşıdığı bu hastalıklar sadece yayılmakla kalmıyor, aynı zamanda kuluçka süresi kısaldığı için daha hızlı bulaşıyor.
