Bakteriden yapılma motorlar, laboratuvarda yetiştirilmiş insan dişi, inek geni barındıran proteinli pirinç… Biyoteknoloji ve yapay zeka ile yepyeni yetenekler gelişiyor. Biyoloji kanunlarının değişimini simyayı anımsatan gerçek örneklerle anlatıyorum bu hafta. Teknoloji elimize CrIspr, AlphaFold3 gibi muhteşem gereçler vermeye devam ediyor. Sorum tabii ki hazır: Doğanın sınırlarını zorlama gereçleri elimize geçmişken bu yeni dünya kuralları için plan yapıyor muyuz?
Son aylarda öyle çok bilim kurguyu çağrıştıran ama tamamen bilimsel olan araştırma ve makaleye rastladım ki, topluca bir derleme yapma zamanı geldi diye düşündüm.
Önce büyük resim
Bu gelişmeleri göz kamaştırıcı magazinsel yenilikler olarak okumak yerine, makro resimde ne anlama geldiklerini anlatmakla başlayalım. Teknolojinin biyolojinin alanına girmesiyle doğanın bize getirdiği yapıların ötesine geçebilme yeteneğimiz gün geçtikçe gelişiyor. Son yıllarda elde ettiğimiz kazanımları henüz düşünemediğimiz ufuklara ittiren birkaç temel teknoloji yaşamın temel yapı taşlarını değiştirebiliyor.
1800’lerde yaşadığınızı ve birdenbire organ naklinin mümkün olduğunu farz edelim. Ne kadar şaşıracağınızı hatta irkileceğinizi hayal etmeye çalışın. Mikrop, antibiyotik, anestezi, röntgen ve
MR gibi görüntüleme tekniklerinin henüz hiçbirinin keşfedilmediği zamanlardan bahsediyorum. Teknoloji bizi hayrete düşürecek adımları devamlı atıyor. Bu sefer gelen dalga oldukça yüksek, şaşırmaya hazır mıyız?
Yeni sihirli değnekler
CRISPR teknolojisi, genler ile oynayarak biyolojik yapısal değişimlere yol açıyor. Şimdilik tohumların DNA’sına müdahale ederek daha az su gerektiren ya da verimi daha yüksek pirinç ya da domates yetiştirebiliyoruz. İleride genetik hastalıkları tedavi edebileceğiz.
AlphaFold3 teknolojisiyle moleküllerin üç boyutlu yapısı öngörülebiliyor. Proteinlerle DNA ve RNA’nın etkileşimi tahmin edilebiliyor. Normalde bir doktora süreci gerektiren işlem artık bir bilgisayar programı tarafından ve çok daha güvenilir bir şekilde hızla yapılabiliyor. 2 milyon araştırmacının kullandığı teknolojiyle ilaç geliştirmede büyük sıçramalar göreceğiz.
İşte size biyoloji ve teknoloji birleşmesinin ürünü olan inanması güç ama gerçek bazı örnekler.
