Naki Bakır: Gıdada dünya ile makas tümden açıldı

Türkiye, gıda fiyatların­da son bir yıllık dönemde dünya ile tamamen ayrış­tı. Dünyada bir yıldır gerileyen gıda fiyatlarının, Türkiye’de ise artma­ya devam etmesi nedeniyle arada­ki makas tümden açıldı. Mart ayı ile birlikte dünya gıda fiyatlarında kesintisiz düşüş süreci 12 aya, Tür­kiye’de ise kesintisiz artış 31 aya ulaştı.

Covid 19 pandemisinin etkisiyle 2021’in son çeyreğinden itibaren yükselen ve daha sonra Rusya-Uk­rayna savaşıyla ivmelenen gıda fi­yatları Mart 2022’de tepe nokta­ya ulaşmış; sevk ve tedarik sıkın­tılarının önemli oranda ortadan kalkmasıyla gıda fiyatları izleyen dönemde dünya genelinde düşüşe geçmişti.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Ta­rım Örgütü (FAO), uluslararası gı­da emtia fiyatlarının göstergesi ni­teliğindeki Gıda Fiyat Endeksi’nin mart ayı sonuçlarını açıkladı. FAO Gıda Fiyat Endeksi, martta orta­lama 126,9 oldu ve şubat ayına gö­re yüzde 2,2 oranında bir düşüş kaydetti. Dünyada yaygın olarak ticareti yapılan gıda emtialarının uluslararası fiyatlarındaki aylık değişimlerinin izlendiği Endeks­te kesintisiz gerileme süreci mart ile birlikte 12 ayı buldu. Endekste, pandemi sonrası 159,7 ile en yük­sek düzeye çıktığı Mart 2022’de­ki düzeyine göre toplam gerileme yüzde 20,5’e ulaştı. Başka deyişle dünyada gıda fiyatları son bir yılda yüzde 20,5 ucuzladı.

Dünyadaki trendin tersine Tür­kiye’de ise gıda fiyatları pandemi­den bu yana yükselişini kesintisiz sürdürüyor. TÜİK’in açıkladığı mart ayı enflasyon verilerine gö­re tüketici fiyat endeksi (TÜFE) kapsamında gıda ve alkolsüz içe­cekler, yüzde 3,84’le en fazla fiyat artışı yaşanan ana harcama grup­ları arasında yer aldı. Türkiye’de TÜFE bazında genel enflasyonun yüzde 12,5 olduğu ocak-mart dö­neminde gıda ve alkolsüz içecekler ana harcama grubundaki fiyat artı­şı ise yüzde 18,9’a ulaştı.

Küresel ekonomide olumsuz ko­şulların önemli oranda aşılması ile dünya gıda fiyatlarının zirveden döndüğü Mart 2022’den bu yana (son bir yılda) Türkiye’de gıda fi­yatlarında yaşanan kümülatif artı­şın yüzde 67,9 olduğu dikkati çek­ti. Son bir yıldaki gıda enflasyonu, TÜFE bazında yüzde 50,5 olan ge­nel enflasyonun 17,4 puan üzerin­de gerçekleşti.

Türkiye’de gıda fiyatlarında Eylül 2020’den bu yana devam kesintisiz artış süreci Mart 2023 itibariyle 31 aya, bu dönemdeki kümülatif fiyat artışı da yüzde 234,5’e ulaştı.

TÜİK’in TÜFE kapsamındaki gıda ve alkolsüz içecekler ana har­cama grubu içinde mart ayında en yüksek fiyat artışı yüzde 15,1’le ette yaşandı. Et fiyatlarında yılın ilk üç ayındaki artış yüzde 45,5’e, son bir yıldaki artış yüzde 91,6’ya ulaştı.

Balık, yüzde 4,5’le martta aylık bazda en fazla pahalanan ürün ol­du. Mart ayında maden suyu, alkol­süz içecekler, meyve ve sebze su­ları yüzde 4,2, şeker, reçel, bal, çi­kolata ve şekerlemeler yüzde 3,5, ekmek ve tahıllar yüzde 2,3, süt, peynir ve yumurta yüzde 1,4, mey­veler yüzde 1,1 fiyat artışı kayde­derken yağlardaki yüzde 1,2, seb­zelerdeki yüzde 2,6’lık ucuzlama genel artışı aşağı çekti.

Aylık ve ilk üç aylık bazda en yük­sek fiyat artışı ette yaşanırken, son bir yılda en fazla pahalanan ise yüzde 98,3’le süt ve süt ürünleri oldu. Son bir yılda Türkiye’de ma­den suyu, alkolsüz içecekler, mey­ve ve sebze suları yüzde 91,8, kah­ve, çay ve kakao yüzde 68,1, şeker, reçel, bal, çikolata ve şekerlemeler yüzde 66,8, ekmek ve tahıllar yüz­de 60,5’le en çok pahalananlar ara­sında yer aldı.