Emel YİĞİT
Hatay’da çöken depolar ve toplanamayan ürünler için acil çözüm aranıyor. Gönüllü toplayıcılık için girişimler var ancak alıcı henüz yok.
Hatay’da özellikle limon ağaçlarından ürün toplanmasında sıkıntı yaşanırken, çöken ya da zarar gören depolardaki ürünlerin kaybı söz konusu. Bölgedeki elektrik sıkıntısı diğer önemli konulardan. Elektrik sıkıntısı depolardaki ürünlerin korunmasını zorlaştırıyor.
Aralık ayında başlayan hasat bitmeden yaşanan deprem nedeniyle 100 bin ton kadar limonun ağaçlarda kaldığı tahmin ediliyor. 300 bin ton kadar ürünün de depolarda bulunduğu belirtiliyor. CHP Bursa Milletvekili ve Tarımdan Sorumlu Genel Başkan Başdanışmanı Orhan Sarıbal DÜNYA’ya yaptığı açıklamada iki soruna dikkat çekiyor.
Birincisi alıcının olmaması, ikincisi ürünleri toplayacak kimse bulunamaması. Sarıbal, çağrıyla toplama işinin halledileceğini, üniversite öğrencilerinin geleceklerini söylediklerini belirtiyor. Ancak alıcı açısından sorun çözülemiyor.
Depremden önce bölgenin kendi dinamikleri olduğunu, bölgenin ihracatçısının üreticiden kademe kademe alıp, ihracat yaptığını belirten Sarıbal, bir çok tüccarın zarar gördüğünü söylüyor. Depolarda kurtarılan limon ve mandalinaların tekrar işlemden geçirildiğini kaydeden Sarıbal bunun için ürünün çıkarılıp Mersin’e gönderildiğini, yeniden işlendiğini ve sonra tekrar depolara gönderildiğini belirtiyor.
Hatay’ın ihracatçı bir il olduğunu vurgulayan Sarıbal şöyle devam ediyor: “Buradan hem Ortadoğu hem Rusya’ya ihracat yapılıyor. Kendi ihracatçısı da ilin içindeydi. Dışarıdan tüccara ihtiyaç yoktu. Ama şimdi ihracatçı, üreticiden alımı tamamen kesti. Can telaşındalar. Diğer yandan bu insanların narenciye için depoları Hatay’da ama Türkiye’nin her yerine iş yapıyorlardı. Bir çok ilden bankalardan çekler almışlardı.
Ohal nedeniyle ticari yükümlülükler ertelendi. Ama keşide yeri Bursa, Manisa vs. yazınca oranın tüccarı gibi değerlendiriliyorlar. Narenciyeyi satıp ödeyeceklerdi. Ama şimdi nasıl ödeyecekler? Bu da bir sorun.” Hatay Samandağ Ziraat Odası Başkanı Selim Kamacı da sadece bu bölgede değil Mersin’de de limonun ve mandalinanın dalında kaldığını söylüyor ve ekliyor: “En büyük darbe çiftçinin depoladığı ürünlere oldu.
Depolar zaten çoğunlukla ev altlarına bulunuyor. 20 ton, 50 tonluk depolar. İrili ufaklı kayıp çok. Ayrıca limonun dışında domates, biber, maydanoz da var. Çiftçi kendi çabasıyla bir şeyler yapıyor. İnsanlar evsiz kaldı. Beslenmeye, vitamine ihtiyaçları var. en azından daldaki, depolardaki ürünler alınıp dağıtılsın. Sadece buradan demiyorum. İsterlerse Mersin’den, nereden olursa olsun alsınlar.”
Ürün toplanmaması hastalık oluşturabilir
Ürünün satılamamasından kaynaklanan üretici kaybının yanında sorunun biyolojik bir yönü da bulunuyor. Ziraat Mühendisi Fatih Güleç, ağaçta meyve kalmasının büyük bir sorun olmadığını ağacın meyveleri dökeceğini söylüyor. Ancak sorun, dalda kalan meyvenin çürümesi sonucu oluşabilecek mantar ve bakteriyel hastalık etmenleri. Tabana dökülen meyvelerin birikmesi ve topluca çürümelerinin de aynı riskleri taşıyacağını belirten Güleç, dökülen meyvelerin topluca küflenip çürüyeceği için alandan uzaklaştırılmaları gerektiğine dikkat çekiyor.
Narenciye ihracatında ilk üç il arasında yer alıyor
Türkiye’nin en fazla narenciye ihracatı yapan ili Mersin. Mersin’in ardından Hatay ve Adana geliyor. Akdeniz İhracatçı Birlikleri verilerine göre 2022 yılında Mersin’in narenciye ihracatı 372,2 milyon dolar olurken Hatay’ınki 186,8 milyon dolar, Adana’nın ihracatı ise 106,1 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2023 yılının ocak ayında ise Mersin’in narenciye ihracatı 64,3 Hatay’ın 25,4 ve Adana’nın 21,4 milyon dolar oldu. Narenciyede ihracat hasat sezonunun başladığı ekim ayında yoğunlaşıyor. Kasım ve aralık ayları en yüksek ihracatın gerçekleştiği aylar.
