Geçtiğimiz ay Antep fıstığının fiyatı 450 liradan 600 liraya yükselmişti. Yüzde 30 oranında artışın nedeni, para değerlendirmek isteyen yatırımcıların alım yapması olarak açıklandı. Bu durum, baklava fiyatlarını da olumsuz yönde etkiledi. Üreticiler ve tüccarlar, piyasada ürün sıkıntısı olmadığını belirtiyor.
Gaziantep‘in ünlü tarımsal ürünü Antep fıstığı, yatırım aracına dönüştü. Bir ayda yaklaşık yüzde 50 oranında artan fiyatlar, 350 liradan 600 liraya çıktı. BAKTAD Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Yıldırım, arzda herhangi bir sorun olmadığını ve fıstığa yönelen yatırımcıların fiyatların artmasına neden olduğunu belirtti. Yıldırım, fiyat artışının arz kaynaklı olmadığını vurgulayarak, “Önümüzdeki sezon hiç ürün olmasa bile yetecek fıstık var” dedi. Fıstık fiyatının yükselmesini ticaretin kayıt dışı yapılmasına bağlayan Yıldırım, “Fıstık alışverişini hiçbir şekilde faturalı yapılmıyor. Bu böyle olunca bir yatırım aracına dönüşüyor. Parasını değerlendirmek isteyenler fıstığa yatırım yapıyor. Hasat döneminde alım yapanlar stokluyorlar ve Ramazan ayına yakın fiyatın artacağı beklentisi ile beklemeye geçiyorlar. Piyasada ürün var, kimse ben ürün bulamıyorum konusunu şu ana kadar dile getirmedi” dedi.
Yüksek fiyat beklentisi arzı kısıyor
Geçen ay bütün baklavacılar olarak Gaziantep’e gittiklerini ve fıstıkçılarla toplantı yaptıklarını aktaran Yıldırım, “Toplantı sonrası bir ay fıstık fiyatında bir hareketlenme olmadı. Ama geçtiğimiz 15 gün öncesinden başladılar fiyatları yükseltmeye ve baklavalık iç fıstığın kilogram fiyatı 450 liradan 600 liraya kadar yükseldi. Fıstıkçılar arasında Ramazan yaklaşıyor diye 700 lira olacak, 750 lira olacak diye laflar dolaşıyor. Bu yüzden ürününü satmak isteyen de satmıyor” diye konuştu.
Ticaret Bakanlığı veya Rekabet Kurumu’nun fiyat artışlarına el atması gerektiğini vurgulayan Yıldırım, “Fiyatlarının kontrol altına alınması için ağustos ayına kadar ithalatına izin verilmeli. Yoksa fiyatlar giderek artacak. Geçen yıl Ekonomi Bakanlığı ithalatın açılması taraftarıydı, fakat Tarım Bakanlığı belge vermediği için ithalat yapılamadı. Şu an fıstık ihracatı da durdu. Yurt dışında fiyatlar 18 ile 19 dolar arasında yer alırken, ülkemizde 24 ile 25 dolar seviyesinde bulunuyor” şeklinde konuştu.
Bir ayda yaklaşık yüzde 30 artı
Abdulkadir Katmerci, Gaziantep Lokantacılar, Kebapçılar, Pastacılar, Tatlıcılar, Baklavacılar ve Kafeteryacılar Esnaf ve Sanatkârları Odası Başkanı olarak, zamların hem esnafı hem de vatandaşı mağdur ettiğini belirtti. Katmerci, “Son günlerde yapılan sebepsiz ve yersiz fiyat artışlarından dolayı yurtdışı pazarımızı kaybetmek üzereyiz. Piyasa fiyatlaması birinci sınıf iç fıstıkta 400-450 TL bandında oturmuş durumdaydı ama ne hikmetse depolarda duran Antepfıstığı 1 ayda 550-600 TL bandına taşındı. Bu durum esnafımızı zor duruma düşürdü. Antepfıstığını yatırım aracı olarak gören köhne zihniyetleri tespit edip gerekli cezai işlem yapılarak Antepfıstığını korumamız gerekiyor” dedi.
Mehmet Akıncıoğlu, Akıncıoğlu Baklava Yönetim Kurulu Başkanı olarak, beklenenin üzerinde bir fiyat artışıyla karşı karşıya kaldıklarını ifade etti. Akıncıoğlu, “Fıstık fiyatlarında ciddi oranda artış yaşandı. Zaten maliyetler sürekli artıyor ama bu son zamma anlam veremedik. Yeni yılla birlikte baklava fiyatlarına zaten zam yapıldı. Fıstıktaki artışın ardından bir zam daha kaçınılmaz” diye konuştu.
Leztat Yönetim Kurulu Başkanı Zeki Yağcı, fıstık ticareti de yapan bir kişi olarak, geçtiğimiz sezonun düşük rekoltesinden dolayı fiyatların yükseldiğini ifade etti. Stokçuluktan kaynaklanan bir sorun olmadığını dile getiren Yağcı, “Mutlaka elinde tutanlar vardır ama tüccarın gücü buna yetmez. Ambarcılıkla piyasa bu kadar yükselmez. Esnafın elinde piyasayı bozacak kadar fıstık yok. Esnafın sattığı fiyata tekrar alamama endişesi de var ama fıstık artık ev, araba gibi yatırım aracı oldu. Piyasaların da çeşitli beklentileri var. Bu beklentilerin kırılması lazım” ifadelerini kullandı.
“Emek veren çiftçi, kazanan yatırımcı”
Şahinbey Ziraat Odası Başkanı Ali Çolak ise çiftçinin elinde ürün olmadığını dile getirdi. “Uzun zamandır fıstığın stoklandığını söylüyoruz” diyen Çolak, şu görüşleri dile getirdi: “Çiftçinin stok yapma gibi bir imkânı yok. Çünkü zaten zor şartlarda borçlu bir şekilde üretim yapıyor. Hasattan hemen sonra da ürününü satıyor. Fıstıktan para kazanan kesim ağırlıklı olarak yatırım aracı olarak kullananlar. Sezonunda düşük fiyatlardan alıp, bu mevsimde yüksek fiyatlardan piyasaya sunuyorlar. Bölgemiz kurak bir bölge ve her yıl kuraklık artıyor. Bu yıl yüksek rekolte bekleniyor ama kuraklık olursa beklenen olmayacak. Bu yüzden çiftçinin de desteklenmesi gerekiyor ki, ürün artsın, ürün artsın ki hem fiyatlar düşsün hem de çiftçi kazansın.”
“Piyasadaki arz tüccarın talebini karşılayamadı”
Nizip Fıstıkçılar Kooperatifi Başkanı Ahmet Polat, şu anda tüccarların elinde ürün bulunmadığını belirterek, üreticilerin ancak arazi, ev, araç veya evlilik gibi nedenlerle ürünlerini piyasaya sürdüğünü söyledi. Polat, önümüzdeki hasat döneminde ağaçlarda yeterli kara göz görülmemesinin fiyatları etkileyeceğini de kaydetti. Polat, “Dört ay önce kabuklu boz kavlak fıstığın kilosu 150 liraydı, bugün ise 240 liraya kadar yükselmiş bulunuyor. Yılbaşından sonra tüccarın fıstık talebini piyasadaki fıstık arzı karşılamadı. Talep karşılanmayınca fiyat yukarı doğru hareketlendi ve çiftçinin piyasaya arzı yok. Çiftçinin ürününü çıkarmamasının nedeni 2023 mahsulünün az gözükmesinden kaynaklanıyor. Kırmızı kabuklu fıstık fi yatında şu an yüzde 100’e yakın artış var. Sezonda kilosu 100 lira iken, şu an 200 lira. Diğer yandan fi yatların artmasının nedeni bölgenin insanı ürünü yatırımı aracı olarak görmesinden kaynaklanıyor” dedi. Son iki üç yıldır piyasayı çiftçinin kontrol etmeye başladığını kaydeden Polat, herkesin tüccarı suçladığını ancak en büyük kaybı kendilerinin yaşadığını aktardı. Polat, “İki yıldan bu yana tüccarlar olarak tonaj kaybına uğradık. Geçen yıl ayda 80 ton satarken, şu an 20-30 ton satabiliyoruz, satışlar yüzde 60 düştü. İşletme giderlerimiz 5 kat arttı. Tüccarlar olarak yatırım ve istihdam yapma şansımız kalmadı” diye konuştu.
“Fiyat regülasyonu sağlayacak mekanizma yok”
TÜKSİAD Başkanı Murat Yıldırım, antep fıstığını bir yatırım aracı olarak görüp, arzın yüksek olduğu dönemlerde ürün alımı yapılarak stoklanmasını önerdi. Yıldırım, antep fıstığının daha sonra yüksek fiyatlardan satışa sunulacağını belirtti. Fıstıkta taban ve tavan fiyatı uygulamasının olmadığına dikkat çeken Yıldırım, “Piyasada fi yat regülasyonunu sağlayacak bir denetim mekanizmasının bulunmaması gibi nedenlerden dolayı fıstık fiyatlarında engellenemeyen fahiş fiyat artışları görülüyor. 2022 yılı ocak ayında serbest piyasada kilogram başına ortalama 60 TL’den işlem gören Kuru Kırmızı Kabuklu Antep fıstığı, 2023 yılı ocak ayında yüzde 325 oranında bir artışla yaklaşık 200 TL’den işlem görüyor. Yaşanan fiyat artışları, oluşan stokçuluk ve buna eklenen rekolte eksikliğinden dolayı Antep fıstığı bulmakta zorluk çekiliyor. Yıllara göre verim kayıpları fıstık fi yatlarının iç piyasada fahiş oranlarda artmasına, fıstık ihracatçılarının ise dünya pazarlarındaki rekabet güçlerinin zayıflamasına neden oluyor” dedi.
