Sabancı Üniversitesi İstanbul Uluslararası Enerji ve İklim Merkezi (IICEC) Direktörü Bora Şekip Güray, Türkiye’nin enerji ve iklim politikalarında önemli bir dönüşüm sürecinden geçtiğine dikkat çekerken, artan talebi güvenli, sürekli ve rekabetçi bir şekilde karşılayabilecek sürdürülebilir bir enerji arz portföyünün oluşturulmasının kritik önem taşıdığını vurguluyor
Sabancı Üniversitesi İstanbul Uluslararası Enerji ve İklim Merkezi (IICEC) Direktörü Bora Şekip Güray, Türkiye’nin enerji ve iklim politikalarında önemli bir dönüşüm sürecinden geçtiğine dikkat çekiyor. Güray, artan talebi güvenli, sürekli ve rekabetçi bir şekilde karşılayabilecek sürdürülebilir bir enerji arz portföyünün oluşturulmasının kritik önem taşıdığını vurguluyor. Güray’a göre, enerji güvenliği tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de stratejik bir öncelik haline gelmiş durumda. Güray’ın yorumları şöyle:
Enerji güvenliği önceliği Türkiye’de de güçleniyor
“Enerji güvenliği önceliğinin tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de güçlendiğini görüyoruz. Artan talebi güvenli ve sürekli şekilde karşılayabilecek, aynı zamanda da rekabetçiliği yüksek bir arz portföyünün geliştirilmesi ve sürdürülebilirliği kritik önemde olmaya devam edecek. Bu kapsamda halen enerji arzında üçte-iki oranında olan ithalat yoğunluğunun azaltılmasına ilişkin hedefl er öne çıkıyor. Yerli petrol ve doğal gaz üretimini artırma çalışmaları bunun bir boyutu. Bir diğer önemli bileşen ise yenilenebilir enerjiden elektrik üretiminde güçlü artış hedefl eri. 2035 yılına kadar rüzgar ve güneş toplam kurulu gücünü dört kata yakın artışla 120 GW’a ulaştırmak yönünde açıklanmış bir hedef var. Bu da her yıl ortalama 8 bin MW yeni rüzgar ve güneş kapasitesinin devreye alınabilmesini gerektiriyor. Yerlilik bileşenini artıracak bu gelişim beraberinde elektrik sisteminin esnekliğinin gelişimi için de yeni açılımlar getirecek. Talep tarafına baktığımızda, elektrifikasyonda gerek elektrikli araçlarla, gerekse de binalarda ve sanayide talep artışıyla kuvvetli bir büyüme trendi var. Gelecekte buna veri merkezleri gibi yeni talep alanları da eklenecek.
Kritik mineraller yeni bir stratejik alan haline geliyor
“Son dönemde kritik mineraller tüm dünyada daha çok öne çıkmaya başladı. Bunun iki önemli nedeni var. Güvenli ve temiz enerji dönüşümü için bataryalardan güneş panellerine, elektrik şebekelerine kadar pek çok teknolojide bakır, lityum, kobalt, nadir toprak elementleri gibi kritik minerallere olan ihtiyaç artacak. Buralarda coğrafi konsantrasyon ise ilgili tedarik zincirlerinin güvenliği ve arzın sürekliliği ve rekabetçiliği bakımından yeni stratejiler gerektiriyor. Tüm bunların, jeopolitik gelişmeler ve yeni ticaret dinamikleri ile de yakından ilişkisi var. Bu konunun Türkiye için de ekonomik büyüme, sanayileşme, enerji dönüşümü ve teknolojik gelişim gibi pek çok bakımdan çok kritik olduğunu ve önümüzdeki dönemin temel başlıklarından birisi olacağını düşünüyorum.”
Enerji verimliliğinde önemli bir potansiyelimiz var…
“Türkiye’de enerjiyi daha verimli üretmek ve tüketmek, hem enerji güvenliği, hem enerji ithalatından kaynaklı cari açığın düşürülmesi, hem de enerji sisteminin toplam karbon yoğunluğunun azaltılabilmesi bakımından kritik bir fırsat alanı. Enerji verimliliğinde, binalarda, sanayide, ulaşımda ve diğer sektörlerde önemli bir potansiyelimiz var. Binalarda ısı yalıtımı, ulaşımda modlar arası geçişler ve yakıt verimliliği, sanayide ısıl süreçler, elektrik motorları gibi alanlar, genel aydınlatma, tarımsal sulama, bölgesel ısıtma gibi başlıklar yüksek verim potansiyeli ile öne çıkıyor. Çalışmamızda enerji talebine detaylı olarak baktık ve Türkiye’nin toplam nihai enerji tüketiminin yaklaşık dörtte-üçünün beş alandan geldiğini gördük. Bunlar sırasıyla yüzde 20 ile binalarda ısıtma ve soğutma, yüzde 18 ile karayolunda yolcu taşımacılığı, yine yüzde 18 ile enerji yoğun sanayi, yüzde 8 ile karayolunda yük taşıma ve yüzde 7 ile binalarda elektrikli cihazlar ve aydınlatma.”
Yatırımlar yeterli seviyede değil
“Temel zorluklara baktığımızda yatırımların henüz yeterli seviyede olmadığını görüyoruz. Yatırım portföyünün büyümesi ve çeşitlenmesi, yeni iş modelleri ile desteklenmesi gerekiyor. Eski ve verimsiz konut binalarında kapsamlı bir enerji verimliliği programına ihtiyaç var. Teknoloji, dijitalleşme, yapay zeka gibi alanlar, enerji tüketiminde ölçme ve optimizasyon için yenilikçi fırsatlar getiriyor. Bir diğer kritik önerimiz enerji verimliliği bilincinin güçlenmesine dair. Bu yönde farkındalığının artması enerjiyi daha rasyonel tüketmek bakımından önemli faydaları beraberinde getirecek. Hibrit ve elektrikli araçlar, ısı pompaları, enerji depolama, akıllı şebekeler gibi teknoloji alanlarında ilerlemeler verimli büyümenin anahtarları arasında olacak.Yatırım ortamının ve enerji piyasalarının gelişiminde yine işbirlikleri ile sağlanabilecek yeni fırsatlar olabileceğini düşünüyorum. Sanayinin enerji-yoğun yapısından daha teknoloji-yoğun bir yapıya sürdürülebilir dönüşüm, ulaşımda demiryolları ve denizyollarında verimli seçeneklere daha fazla yönelim, kentsel planlamalarda binalar ve ulaşım modelleri entegrasyonu ve mikro mobilite gibi örnekler var. Enerjide verimli büyüme sadece enerji ve iklim konusu değil. Aynı zamanda ekonominin sürdürülebilir rekabetçiliği bakımından da stratejik bir alan. Bu nedenler enerji verimliliğini ve enerjiyi daha rasyonel ve aynı zamanda daha yüksek katma değerli tüketime yönlendirmeyi bir öncelik olarak konumlandırmayı sürdürmeliyiz.”
