Türkiye genelinde etkili olan zirai donla ilgili TZOB Yönetim Kurulu Üyesi Yunus Kılıç, Malatya havzasında bu yılın kayısı mahsulünün neredeyse tamamen kaybedildiğini belirterek, “13 milyon ağacın olduğu bölgede bugün bir tane meyve bulamazsınız” dedi. Kılıç, üreticilerin Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri’ne olan borçlarının bir yıl faizsiz ertelenmesini, sulama bedellerinde yüzde 50 indirim yapılmasını ve TARSİM sigorta primlerinin düşürülmesini talep etti.
Türkiye’nin geniş kesimlerinde geçen hafta meydana gelen zirai don nedeniyle meyve başta olmak üzere çok sayıda ürün zarar görürken, ziraatçiler bazı meyvelerde önümüzdeki yıllara yayılan ürün kayıpları oluştuğu endişesi taşıyorlar.
Cuma günü başta olmak üzere geçen hafta dört gün etkili olan don, kar yağışı ve dolu nedeniyle ekili alanlarda geniş çaplı hasar oluştu. Tarım Bakanı İbrahim Yumaklı, Cuma gecesi yer yer -15 dereceye kadar inen sıcaklık nedeniyle zirai ürünlerde hasar gerçekleştiğini söyledi.
Yumaklı dün gece yayımlanan açıklamasında, belli bölgelerde meyve çeşitlerinde hasar oluştuğunu, buna karşılık “başta hububat, baklagiller ve yağlı tohumlar olmak üzere stratejik öneme sahip diğer tarımsal ürünlerde” hasarın söz konusu olmadığını ifade etti.
İlk tespitlere göre kayısı, üzüm, elma, şeftali, nektarin gibi bazı meyve gruplarında farklı derecelerde hasar meydana geldiğini dile getiren Yumaklı, stratejik ürünlerle ilgili gıda arz güvenliği sorunu olmadığına dikkat çekti.
Yoğun kayıp sınırlı alanlarda yetişen ürünlerde
Türkiye, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) 2023 yılı verilerine göre kayısıda dünyanın en büyük üreticisi ve kuru kayısıda yaklaşık 70,000 ton ile dünyanın en büyük ihracatçısı konumundaydı.
Dondan etkilenen diğer ürünlerden şeftali ve nektarinde ise Türkiye dünyanın üçüncü büyük üreticisi ve ikinci büyük ihracatçısı; elmada ise üçüncü büyük üreticisi konumunda bulunuyor.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar da dünkü açıklamasında, olumsuz hava koşullarının Pazar günü dahil olmak üzere etkisini sürdürdüğünü belirtti ve hasar tespit çalışmalarının sürdüğünü, sonuçların paylaşılacağını ifade etti.
Don 40’a yakın ilde etkili olurken, Reuters’a bilgi veren TZOB Yönetim Kurulu Üyesi ve Malatya Ziraat Odaları İl Koordinasyon Başkanı Yunus Kılıç, kayısı gibi sınırlı alanda yetişen meyvelerde kayıpların yoğun olduğunu belirtti.
500 milyon dolar ticareti bulunan kayısıda bu yılın mahsülü tamamen kayıp
Sorumlu olduğu bölgede yaygın olarak yetişen kayısıyı örnek veren Kılıç, 400 milyon doları ihracat olmak üzere toplam 500 milyon dolar ticaret hacmi bulunan kayısıda bu yılın mahsülünün neredeyse tamamının kaybedildiğini söyledi.
Kayısının Malatya’nın yanı sıra Elazığ, Kahramanmaraş ve Sivas’ın bazı ilçelerinde yetiştiğini belirten Kılıç, “Bu havza içinde toplam 13 milyon kayısı ağacı var. Bugün bölgedeki kayısı ağaçlarında bir tane meyve bulamazsınız” dedi.
Zirai donun şiddetini anlatmak için 2014 yılındaki kapsamlı don olayı ile karşılaştırma yapan Kılıç, o dönemde baraj sahili gibi ılıman kalan yerlerde az da olsa ürün bulunduğunu ifade ederek, “2014’te 10,000 ton kadar kuru kayısı rekoltesi olmuştu. Bu yıl tamamen sıfırladık” dedi.
Gelecek yılların rekoltesi de tehlikede
Don zararının sadece bu yılki ürün kaybı ile sınırlı kalmayacağını, ağaçlar da hasar gördüğü için ileriki yıllardaki rekolteyi aşağı çekebileceğini ifade eden Kılıç, “Ağaçların yaprakları tamamen yandığı için gelecekleri meçhul. Bu yıl kuruyan yapraklar gelecek yılın meyveleri demektir. Sonraki yıllara sari zararların oluştuğunu düşünüyoruz. (Ayrıca) bu ağaçlar artık kuruyacak mı net bir bilgi alamadık. Tarım müdürlerimizden bilgi bekliyoruz. Ağaçlarını kesmeye çalışan çiftçilerimizi durdurduk” diye konuştu.
Malatya havzasında kayısının yanı sıra ceviz, üzüm, kiraz ve elma ağaçlarının da zarar gördüğünü belirten Kılıç, mevsimlik ürünlerde oluşan zararın ise tekrar ekim yapılarak kısmen telafi edilebileceğini ifade etti.
“Sebze yeniden dikilebilir, meyvede ithalatçı durumunda düştük, fiyat sıkıntısı olabilir”
Zirai donun yarattığı zararın gıda fiyatlarında “sıkıntı” yaratacağına da dikkat çeken Kılıç, ürün rekoltesindeki düşüşün gıda fiyatlarında artışa yol açıp açmayacağı sorusuna, “Sebze konusunda henüz erken, yeniden dikim yapılabilir. Ama meyve olarak ithalatçı duruma düştük. Sadece Malatya değil, bölgenin tamamında. Bugün Manisa’da üzümün yandığını, fındıkta büyük zarar oluştuğunu duyuyoruz. Bu da fiyat sıkıntılarını beraberinde getirecek. Hasar bir ilde olup da ürün diğer ilden takviye edilse ayrı bir konu olurdu ama 40 ile yakın bu afeti yaşamış durumda. Bu basit bir olay değil” cevabını verdi.
Dondan hasar gördüğü tahmin edilen ürünler arasında yer alan fındıkta Türkiye dünyanın en büyük üreticisi ve ihracatçısı, cevizde dünyanın dördüncü büyük üreticisi ve beşinci büyük ihracatçısı, kirazda en büyük üretici ve ikinci büyük ihracatçı, elmada üçüncü büyük üretici, erikte beşinci büyük üretici konumunda bulunuyor.
TZOB’tan 3 talep
Ürünlerin hasar görmesiyle birlikte yapılan ilaçlama harcamalarının boşa gittiğine dikkat çeken Kılıç, “Pancar ve ayçiçeğinde elimizdeki ürün tamamen zarar gördü. Tekrar ekim yapacağız. Yaptığımız ilaçlama da yaptığımız harcama boynumuza borç kaldı” dedi.
Oluşan maddi külfeti hafifletmek için üreticilerin Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri’ne olan borçlarının bir yıl faizsiz ertelenmesini istediğini belirten Kılıç, ayrıca üreticilerin sulama birliklerine %50 indirimli sulama bedeli ödemek istediklerini ve TARSİM sigortalarının kapsamının genişletilerek primlerin düşürülmesi gerektiğini belirtti.
Meyve bahçelerinde oluşan zarar sadece bahçe sahipleri için değil aynı zamanda hasat zamanında istihdam edilen mevsimlik işçiler için de istihdam kaybı anlamına geliyor. Kılıç’ın verdiği bilgiye göre Malatya’da hasat için çevre illerden gelen yaklaşık 100,000 mevsimlik işçi çalıştırılıyordu.
