Tarımsal üretimde öngörülebilirlik kaybolmuş durumda. Kış ortasında mevsim normallerinin üstünde seyreden sıcaklıklar, ağaçları erken çiçek açmaya zorluyor. Ardından gelen ani donlar mahsulleri yok ediyor. Yazın aşırı sıcak dalgaları ve kuraklık, su kaynaklarını tüketirken üretimi azaltıyor. Şiddetli yağışlar ve seller, ekili arazileri harap ediyor. Bu krizlere karşı üreticilerin korunması bir seçenek değil, günümüz için bir zorunluluk.
Geçtiğimiz hafta Doğu Akdeniz’de yaşanan don felaketini ele alalım. Türkiye’de tarımın iklim krizine karşı ne kadar savunmasız bırakıldığını gösteren bir örnek oldu. Meyve ağaçları dondu, narenciye ve sebze ekimleri büyük zarar gördü. Üreticiler zararlarının karşılanmasını beklerken, Bakanlık sessiz. Tablo yeni değil. Sonucu da bilinmez değil. Donun yaratacağı fiyat artışları daha şimdiden haber olmaya başladı.
Sorun şu ki bu konuda üreticinin kayıplarını telafi edecek etkin bir sistem kurulmuş değil. Tarım sigortaları yetersiz, devlet destekleri yetersiz ve gecikmeli. Üreticiler borçlanarak üretime devam etmeye zorlanıyor. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) de sigorta sisteminden medet ummuyor ki zirai don nedeniyle zarar gören çiftçilerin borçlarının faizsiz ertelenmesi için Tarım ve Orman Bakanlığı’na ve Ziraat Bankası Genel Müdürlüğüne yazı gönderiyor. Borçların üretici için ciddi birer engel teşkil ettiği yadsınamaz ama iklim kriziyle mücadele için daha fazlası gerektiği de…
Bugün tarım sigortaları sistemine bakıldığında, bunun çiftçiyi koruyan değil, sigorta şirketlerine kar sağlayan bir model olduğunu görüyoruz. 24 sigorta şirketinin ortaklığıyla faaliyet gösteren TARSİM, primleri bir havuzda toplarken poliçeler üzerinden şirketlere komisyon ödüyor. İklim krizi nedeniyle felaketler arttıkça, sigorta şirketleri risklerini azaltmak için poliçe fiyatlarını yükseltebiliyor.
Bu aşamada akla gelen temel soru şu: İklim Kanunu bu tabloyu değiştiriyor mu? Değiştirmesi beklenirdi. Ancak hazırlanan teklif, tarımı iklim krizine karşı koruyacak somut mekanizmalar sunmuyor. Türkiye’nin ilk İklim Kanunu, iklim krizinin en çok vurduğu kesimlerin başında gelen çiftçileri gözetmek yerine, karbon piyasaları ve emisyon ticareti gibi mekanizmalarla şirketlere yeni finansal alanlar açmayı amaçlıyor.
