‘Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli kültürdür’ Atatürk
++++++++++++++
Kültür, okumak, anlamak, görebilmek, görebildiğinden anlam çıkarmak, düşünmek ve zekâyı terbiye etmektir.
Öğretmenler kültürel insanlardır. Yani hem kendileri kültür sahibidirler, hem de bu özelliği muhitlerine ve bütün Türk milletine yaymakla yükümlüdürler. Bu nedenle Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yılları eğitim reformlarına dayanır. Bu reformların öncelikli olanı da öğretmen yetiştiren kurumlarda yapılmıştır.
Millî Eğitim Bakanı Saffet Arıkan zamanında Köy Eğitmeni Projesine başlanmış, bu proje ile askerliğini çavuş veya onbaşı olarak yapan yetenekli köylü gençleri, köy koşullarına uygun yerlerde altı aylık bir kurstan geçirilerek, köylerine eğitmen olarak gönderilmişlerdir.
İsmail Hakkı Tonguç yönetiminde başlanan bu projenin başarılı olması üzerine 1937 ve 1939 yıllarında çıkarılan yasalarla köy eğitmeni yetiştirme deneyimi yaygınlaştırılmıştır.
Köy Eğitmeni Projesi daha sonra kurulan Köy Enstitüleri için uygun ortamı hazırlamış ve Köy Enstitüleri’ne geçişin bir nevi köprüsü olmuştur. Bu nedenle Köy Enstitüleri Türkiye’nin eğitim tarihinde özgün bir yere sahiptir.
Köy Enstitüleri, dönemin ihtiyaçlarından doğmuştur. Köy Enstitüleri fikrini ilkin, kırsal alanda yaşayan çocuklara yönelik bir eğitim modeli araştıran İlk Öğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç ileri atmış ve bu fikri benimseyen Millî Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel, kendisinden önce köy eğitimine yönelik başlatılmış çalışmaların yeterli olmadığını görerek, Türk milletine özgü yepyeni eğitim kuruluşları ile köy eğitimi sorununu çözmek üzere 17 Nisan 1940’da “ziraat işlerine elverişli bulunan yerlerde, köy öğretmeni ve köye yarayan diğer meslek erbabını yetiştirmek” amacıyla, “Köy Enstitüleri” kurulması tasarısını Meclis’e getirmiştir. Tasarı, Meclis’te hararetli tartışmalara sahne olmuş, aldığı bütün eleştirilere rağmen 148 ret oyuna karşılık 278 oyla kabul edilmiştir
Köy Enstitüleri Kanunu’nun kabul edilmesiyle, 1937-1940 yılları arasında kurulmuş olan, Eskişehir-Çifteler, İzmir-Kızılçullu, Kırklareli-Kepirtepe, Kastamonu-Gölköy Köy Öğretmen Okulları, “Köy Enstitüsü” adını almışlardır. Bunlara ek olarak 1940 yılından itibaren sırayla, 1940’da Adana-Haruniye-Düziçi, Kocaeli-Arifiye, Antalya-Aksu, Balıkesir-Savaştepe, Isparta-Gönen, Kars-Cılavuz, Malatya-Akçadağ, Kayseri-Pazarören, Samsun-Ladik-Akpınar, Trabzon-Beşikdüzü, 1941’de Konya-İvriz, 1942’de Sivas-Yıldızeli, Erzurum-Pulur, 1944’de Aydın-Ortaklar, Diyarbakır-Ergani-Dicle, 1948’de Van-Ernis Köy Enstitüleri olmak üzere 21 Köy Enstitüsü kurulmuştur
1940’ta kurulup, 1954’te kapatılan Köy Enstitülerinin etkisi, ileri yaştaki eğitimcilerin anıları arasında canlılığını korumakta ve Türk eğitim tarihinin dönüm noktası olduğu vurgulanmaktadır.
Köy Enstitülerinin açılışından kapanışına kadar uygulanan eğitim metotlarının sağladığı yarara hiç bir dönemde ulaşılamamıştır. Çünkü o eğitim kırsal kökenli gençlere, döneminin çok ötesinde çağdaş bir eğitim sunarak ekonomik ve sosyal bir değişimi tetiklemiştir.
Ekonomik değişim, geneli köy çocuklarından seçilen köy enstitülerinde gerekli donanımları alan, köy için gerekli, modern tarım ve hayvancılık bilgilerine sahip olan öğretmenler, okulda eğitimin yanı sıra içlerinden çıkıp aralarına tekrar döndükleri köyde de topluma hizmet bilinciyle donatıldıklarından, yol gösterici ve halk eğitimcisi olmuşlardır. Sosyal yönden de, Köy Enstitüleri eğitimin dinî inançların etkisinden bağımsız, bilimsel ve evrensel değerlere dayanan karma eğitim uygulanarak, eşitlik temel ilkesiyle kız erkek ayrımından uzak cinsiyet eşitliğini teşvik amacıyla sosyal bir yapı oluşturulmuştur.
