Bu yılın ilk dört ayında kivi ihracatımız 5,4 bin tondan 3,5 bin tona düşerken ithalatımız 607 tondan 2 bin 555 bin tona çıktı. Bu yılın ilk dört ayında ithalatın tamamı İran’dan. İthalat rakamları ülkemizin kivi ihtiyacını gösteriyor.
Güneydoğu Asya’nın yerli bitkisi olan ve ülkemizde 1994 yılından itibaren hayatımıza giren kivinin üretiminde son iki yıldır bir durgunluk yaşanıyor. Yıllarca ithalatçı olduğumuz bir üründe üretim artışı ile 2019 yılından beri ihracatçı bir ülke konumuna geldiğimiz bir üründe bu yıl ihracatın düşmesi ithalatın artmasını, üretimin neden sabit kaldığını ve ağaç sayısındaki düşüşü inceleyeceğiz.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü verilerine göre 1970 yılından itibaren dünyada kivi üretim verilerine baktığımızda 1970 ile 1987 yılları arasında Yeni Zelanda, 1988 ile 1999 yılları arasında İtalya ve 2000 yılından günümüze Çin en yüksek üretim yapan ülkeler. Ülkemizde ilk olarak 1994 yılında bin meyve ağacından elde edilen 7 bin tonla başlayan kivi üretimi 2022 yılında 101 bin ton rekolte ile rekor kırdı. 2023 yılında ülkemizde 89 bin 831 bin ton kivi üretimi yapıldı. Bu üretimin %22,1’i Yalova, %17,9’u Bursa, %13,4’ü Mersin, %13,1’i Samsun ve %8,5’i Sakarya ilimizdeydi. Bu beş ilimiz toplam üretimin %75’ini karşılıyor. Başka bir açıdan baktığımızda Türkiye’de üretilen kivinin yarısından fazlası Marmara Bölgesi’nde üretiliyor.
Komşu ülkelerimizden Yunanistan 1980 yılında bir ton ile başladığı üretimi 320 bin tona ve 1989 yılında bir ton ile başlayan İran üretimini 295 bin tona çıkardı. Bu örnekleri niye verdim. Çünkü bizim kivi üretimimiz de her yıl artış içinde iken son iki yıldır durağanlığa girdi. Bu yıl açıklanan bitkisel üretim 1’inci tahminlerine göre 91 bin ton kivi üretimi bekleniyor. 2022 yılından sonra kivi üretiminde 10 tonluk bir azalma var. Bunun nedeni Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine baktığımızda ilk göze çarpan ağaç başına verim kaybı olarak gözüküyor. 2022 yılında ağaç başına 47 kilo ile en yüksek verimi yakalayan Türkiye’nin, 2023 yılında genel ortalaması 41 kiloya düşüyor. Bu yıl da geçen yıl ile aynı verimin yakalanacağı düşünüldüğünde üretimin yine 90 bin tonlarda olması şaşırtıcı olmayacak.
Ancak asıl sorun başka yerde. 2022 yılında kivi ağacı sayısı 2 milyon 932 bin 218 iken 2023 yılında 8 bin 448 azalarak 2 milyon 923 bin 770 ağaca düşüyor. Toplam kivi ağaç sayısı düşerken meyve veren kivi ağacı sayısı ise bu sürede arttı.
Bildiğiniz gibi meyvecilikte meyve üretimi, meyve veren ağaçların sayısının artmasına bağlı. Kivi üretiminde meyve verme çağına gelen ağaçların üretime katılması ile meyve veren ağaçların artmasına rağmen üretim stabil halde kalıyor. O zaman şu soruyu sormak gerekiyor? Meyve veren ağaç sayısı artmasına rağmen üretim nasıl oldu da sabit kaldı? Çiftçiler neden ağaçlarını söktüler? Çiftçiler neden yeni bahçe tesis etmedi? Kaldı ki tüm üretimi yurt içinde tüketsek kişi başına en çok bir kilo düşüyor. Ülkede gelir dağılımı eşit olmadığı için herkes kiviyi aynı oranda tüketmiyor. Hatta kivinin tadını bilmeyen birçok yurttaşımız olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim. Demek ki kivi üretimini artırmak gerekir. Ama görünen o ki tam tersi yaşanıyor.
